1989-1990 | 4

Object

Titel

1989-1990 | 4

Collegejaar uitgave

1989 – 1990 Bekijk alleobjecten met deze waarde

Nummer

4

extracted text

-

-

=---

~

-------:---.. -

- -

--

--

,

- . ........ ,.._

Inhoud

Redactioneel

1

Tanukinieuws

2

Activiteiten

3

Slotfeest
De Boeddha is een tanuki

4
5

De man die niet wilde sterven

11

Ryûichi Sakamoto no konsäto
Voor een blijvende relatie ...

16
18

Het interview

20

Boekenrubriek

30
32

De vi:ouw die omwille van haar man haar neus afsneed
Amerikaanse druk versterkt indirect Japanse economie
Recept
Geef niet op en geef niet toe!

36
42
44

Sake - De nationale drank van Japan

46

Een Nederlandse dichter in Korea

50

Open Forum - Schoppen of constructief bezig zijn?
Strips in Japan

53
66

Manga

94

Redactioneel
Voor U ligt de laatste editie van de Tatanukiki van dit bewogen
collegejaar. Een collegejaar waarin de Tatanukiki gewaardeerd werd door haar
lezers, waardoor de redactie gesterkt was in haar werk. Maar aan alle dingen
komt een eind. Door de verschillende plannen voor het komende jaar van de
huidige redactieleden ziet de redactie zich genoodzaakt haar activiteiten te staken
en het roer in andere handen te geven. We hopen dan ook dat zich spoedig
sollicitanten aanmelden.
De redactie heeft getracht ook dit laatste nummer op enig niveau te
brengen, maar zoals altijd wegen de laatste lootjes het zwaarst en is de productie
van deze laatste Tatanukiki niet zonder enige slag of stoot gepaard gegaan.
In deze editie o.a. het slot van het Open Forum, een interview met Erik
Bruijn (zenleraar te Amersfoort), een verhaal over Japanse strips en zoals altijd
het ko!1 verhaal, het recept en de boekenrubriek. Verder hebben we een manga
geplaatst, die op Japanse wijze gelezen dient te worden, d.w.z. van achteren naar
voren.
Tot slot wil de redactie mevrouw Fukae, Miranda Molenaar, Rob Stroeks,
Gerard Griffioen en Tom Kompier bedanken voor hun inzet, zonder welke de
redactie het niet had kunnen stellen. Ook gaat onze dank uit naar de sponsors, die
de redactie in ieder geval van de financiële zorgen hebben ontlast.

Rest ons nog U allen veel leesplezier toe te wensen.
De Redactie

----------- ~===--------Tanukinieuws

Activiteiten

Waarde leden,
Peggy noemde het al eerder in deze Tatanukiki, er zijn nog een aantal
Wanneer we terugblikken op de Tanuki-activiteiten van dit afgelopen

activiteiten voor het eind van het jaar. Zo is er op 23 mei een bedrijfsbezoek

jaar, met deze laatste Tatanukiki in de hand, mogen we wel tevreden zijn, denk

naar Canon gepland. Ik weet dat het niet de meest ideale datum is, maar dit was

ik. En daar bedoel ik mee dat er een redelijk aantal activiteiten was en dat er veel
animo onder de leden bestond om daar deel aan te nemen.

de enige datum waarop Canon tijd kon maken voor ons. Dit i.t.t. bedrijven als
Sony, Fuji, Nissan, Shell en Philips, die helemaal geen tijd hadden voor een

Misschien zijn er zelfs enkelen onder U die zelf geïnteresseerd zijn in de

groepje Japanologiestudenten, omdat ze ofwel bezig waren met een grote

organisatie van onze studentenvereniging. Het komend jaar is er uiteraard een

reorganisatie, ofwel "gewoon interessantere" verzoeken hadden gekregen, om

nieuw bestuur nodig. Ik roep de belangstellenden bij deze op contact op te nemen

nog maar te zwijgen over de bedrijven die niets meer van zich hebben laten
horen. We hadden het dus niet echt voor het kiezen.

met één van de huidige bestuursleden. En ik moet U alvast verklappen dat het
erg leuk en toch leerzaam is!

Voor dit bedrijfsbezoek is er plaats voor 25 man, we gaan er heen met de

Hierbij wil ik ook graag van de gelegenhied gebruik maken om Ylona,
Rob, Rein, Miek en Loes he'e l erg hartelijk te bedanken voor hun gigantische

bus en privéchauffeur voor een bedrag van slechts f 15,-. Het programma is als
volgt:

inzet en motivatie. Ondanks de gebruikelijke onderlinge pesterijtjes denk ik dat
we toch fantastisch met elkaar samengewerkt hebben .

13.45 Aankomst en registratie.

Maar we zijn nog niet uitgepoept: Vast op het programma staan in
iedergeval nog het Tanuki-Eindfeest op 12 mei (met Tanuki-band, disco en de
band U3 en het bedrijfsbezoek aan Canon op 23 mei.
Nu rest mij nog U veel succes toe te wensen met de tentamens, die toch
ècht ruim nà het eindfeest gepland zijn .....

14.00 Presentatie Canon in Europa.
15.00 Gelegenheid tot het stellen van vragen over de presentatie.
15.15 Bezoek aan het magazijn en de showroom
16.00 Werken als Japanoloog voor een Japanse onderneming (onder
voorbehoud) gevolgd door een borrel, aangeboden door Canon
Europa n.v.
17 .00 Sluiting

Met vriendelijke groet,

Peggy Joannes
De laatste Tanuki-film van dit jaar staat vast op 2 mei om 19.00 uur in zaal 028
van het LAK. Daarmee ook de laatste kans van dit jaar om te laten zien dat niet
alleen het Japanse bedrijfsleven, maar ook de Japanse cultuur je iets doet.
2

3

Waarschijnlijk wordt het de film 'Kinema no tenchi'. Nu zullen er mensen zijn
die de titels van de afgelopen twee films en ook deze laatste zullen herkennen.
Dat kan. Ze zijn namelijk al een keer bij Tanuki gedraaid. Dit komt door een
verhuizing en verbouwing bij de Japanse ambassade en helaas waren alleen deze
films beschikbaar. Nu kan ik zeker Kinema no Tenchi aanraden aan degenen die
hem nog niet hebben gezien. Ik zelf heb er erg van van genoten.
Ik zou zeggen tot de 2e en de 23e mei.
Annemiek Apeldoorn

De Boeddha is een tanuki
De merkwaardige religieuze preoccupaties
van een toverdier
Een 19e-eeuwse medicijnenstudent in Nakabashi was zo verzot op tanuki,
dat hij alles verzamelde dat met hen te maken had. Zelfs zijn tabakszak en zijn
beurs hadden de vorm van een tanuki. Zijn hele leven lang had hij maar één
gespreksonderwerp: de tanuki. Het is dan ook een fascinerend dier.

Het Slotfeest

De bekendste voorstelling van de tanuki is waarschijnlijk het beeldje dat je
vaak, vooral op het platteland, bij de voordeur aantreft. Hij heeft een sakefles in

Op zaterdag 12 mei a.s. zal er op Quintus (Korte Mare 34) een daverend
feest gehouden worden om het einde van het collegejaar te vieren. Naast een
Mega Disco zal de beruchte Japanologen Band optreden. Er zijn wederom vele
gast optredens en zelfs enkele surprise acts! In het voorprogramma is het ons
gelukt om de illustere band U3 te strikken. Het is hun laatste optreden in
Nederland voordat zij naar Japan afreizen. Laat deze unieke kans daarom niet
zomaar voorbij gaan. Zorg dat je geweest. Kom je eens lekker depressief voelen

zijn poot, onderaan zijn dikke buik hangen twee gigantische teelballen, en soms
heeft hij een grote rijstbaal bij zich als die van Daikoku (één van de zeven
geluksgoden). De tanuki houdt namelijk van geld, sex en drank. Zijn dikke buik
gebru_ikt hij als trommel ( haratsuzumi,"buiktrommel"), en hij kan er
luidruchtige concerten mee geven. Komisch, misschien, maar niet altijd even
mooi. Althans, dat vond de 16e-eeuwse haikai-dichter Yamazaki Sökan, want
hij nam het volgende gedicht op in zijn Inu tsukuba shû (ca. 1530,
"Verzameling van honden-kettingverzen"):

voordat de tentamens beginnen!
De zaal gaat om 22.00 uur open, en vol is vol! De voorverkoop van kaarten
begint op 7 mei en zal duren tot vrijdag l l mei, ieder dag van 13.00 uur-14.15

Een spook als in een slechte klucht:
hij houdt geen maat, tanuki's trommelbuik!

uur, in het Arsenaal, onder die fameuze trap. In de voorverkoop kosten de
kaarten slechts f 4.50 voor Tanuki-leden en f 5.50 voor de rest van de mensheid.
Aan de zaal f 5,- voor Tanuki-leden en f 6,- voor de rest van de mensheid.
See you, zaterdag 12 mei.

Ik wil het hier over een ernstiger kant van dit toverdier hebben. Net als de
vos kan de tanuki allerlei gedaanten aannemen. Maar de tanuki heeft een
merkwaardige voorkeur voor gestalten uit de boeddhistische wereld. De eerste

Het bestuur

vermelding van de tanuki als een spookverschijning is in de Uji shûi

4

5

~~------------------ 7:r====----------------.
monogatari 1190-1242, "Bijeen gesprokkelde vertellingen uit Uji").
Ooit leefde er in de bergen een kluizenaar, die regelmatig bezocht werd
door een jager. Op een dag vertelde de kluizenaar dat de bodhisattva Fugen
(Samanabhadra) hem elke nacht verscheen. De jager, nieuwsgierig geworden
door dit verhaal, bleef tot het donker werd. En ja hoor, midden in de nacht
verscheen Fugen, gezeten op zijn witte olifant. De kluizenaar weende en bad dat
het een lust had, maar de jager vond het maar vreemd dat ook hij, een onrein

de veschijning verdwenen. De volgende ochtend vonden ze een dode tanuki met
een pijl in zijn borst. De arme kluizenaar was bedrogen: hij was nog niet zo
verlicht, dat hij de tanuki doorzien had.
In de 17 e eeuw bestond er een vergelijkbaar verhaal. Een man lag op
sterven toen de boeddha Amida (Amitäbha) aan hem verscheen, gezeten op een
paarse wolk. Maar zodra de verschijning door een pijl geraakt werd, bleek het
een tanuki te zijn.

dierendoder, zomaar de bodhisattva kon zien. Hij schoot een pijl af, en plots was
Niet alleen de Boeddha zelf, maar ook de boeddhistische heiligen konden
drogbeelden zijn. Zo vertelt de Shinchomonjû (ca. 1700, "Nieuwe
verzameling verhalen, gehoord van schrijvers") dat er in de Köhö-ji in de
provincie Shimosa een houten beeld stond van Nichiren (1222-1282), de niet zo
tolerante stichter van de naar hem vernoemde secte. Dit beeld reciteerde elke
nacht sutra's, en iedereen dromde in de tempel samen om dit wonder te
aanschouwen. De abt vond het maar raar, en onderwierp het beeld aan een
kruisverhoor. Toen het beeld zijn mond hield, pakte de eerbiedwaardige abt een
bijl en sloeg het beeld aan stukken. Een tanuki sprong er uit en maakte dat hij
wegkwam.
Tanuki houden er wel van aanbeden te
worden, em misschien dat dat verklaart
waarom zij graag de goedgelovigen
misleiden.
Vaak doen de tanuki zich voor als
monnik,

maar

niet

altijd

een

vertrouwenwekkende. Een sprookje vertelt
hoe een jonge samurai in een oude tempel
verleid werd door een mooi meisje. Zij
veranderde plotseling in een geweldige grote
monnik, die hem tot moes dreigde te slaan.

7

De jonge samurai ging er als een haas vandoor. Eén van zijn vrienden bezocht de
volgende dag de verlaten tempel, en ontmoette er een oude priester met wie hij
zijn eten deelde. De priester begon te kreunen, want het eten was vergiftigd, en
even later lag er een dode tanuki op de grond.
De Sanshû kidan (1764, "Rare verhalen uit de drie provincies") verhaalt

Of de tanuki na zijn dood een oprecht gelovig boeddhist wordt, weet ik
niet. Soms vind je een graf met het beeld van een tanuki. Tot in lengte van dagen
zal hij op die grafsteen bidden, op zijn tanuki's: komisch en uit de maat.
(Vertaling J. van Tooren)

van een monnik die door honden gedood werd en een tanuki bleek te zijn. Zijn

Mooie maannachten

abt hield begrafenisriten, opdat de dode monnik het Nirvana mocht bereiken.

zing ik Boeddhagebeden

Met het geld dat de tanuki-monnik gespaard had werd uieindelijk een grafsteen

trommelend op mijn buik.

opgericht.
Een aardige anecdote, in de Sanshû kidan köhen (1779, "Latere rare
verhalen uit drie provicies"), is die over een vos die zich als zen-priester
vermomd had. Hij raakte in gesprek met een andere priester en samen

Literatuur

dicussieerden zij over de zaken des geloofs, totdat de vos plotseling wegrende.
Hij was bang geworden dat de andere priester eigenlijk een vermomde hond
was, zijn aartsvijand.

De Visser, M.W., The Fox and the bad2er in Japanese Folklore. Yokohama:
Fukuin, 1909. De Visser somt zo'n beetje alle verwijzingen naar de tanuki op in

Er zijn meer verhalen over de voorkeur van de tanuki om in verlaten
tempels te wonen. Die moeten al vrij oud zijn, want de dichter monnik Jakuren
(1139? - 1202) dichte al ( Fubokushö XXVII, 13046):

de klassieke literatuur. De meeste informatie in dit stukje komt dan ook uit dit
boekje.
Prick van Wely . M. A., Japanse sagen en verhalen, Haarlem: Fibula, 1979.
Sprookjes nrs. 17-19.

Hito sumade

In de oude tempel,

kane mo oto senu

waar geen mens meer woont

Oorspronkelijk uit 1903. Het sprookje op pp. 43-53 is de uitgerbreide versie va

furutera ni

en zelfs de klokken zwijgen,

nr. 17 in Prick van Wely.

tanuki nomi koso

is het de tanuki

Tooren, J. van, De waterwilgen. Japanse sem:yû, Amsterdam: Meulenhof, 1981.

tsuzumi uchikere

die op de trommel slaat!

Het gedicht staat op p.122.

Ozaki, Yei Theodora, The Japanese Fairy Book, Rutland/fokyo: Tuttle, 1975.

Ook zouden de tanuki hun doden begraven met boeddhistische ritueel.
Vaak riepen ze daarvoor de hulp in van de priester die zij de nacht tevoren nog

Ivo Smits

als spook bezocht hadden.
8

9

------------

4

'11:B

Oversea Courier Serv~
De man die niet wilde sterven

You can see Japan and
You can onderstand Japan
by OCS Bookshop
in Amsterdam

Lang gelden leefde er eens een man die Sentaro heette. Hij werd 'de
millionair' genoemd, maar dat was lichtelijk overdreven, want zo rijk was hij
niet. Niettemin had hij zoveel van zijn vader geërfd dat hij een makelijk leventje
kon leiden en de gedachte aan werken hem met afschuw vervulde.
Toen hij tweeëndertig was geworden, kreeg hij ineens een onverklaarbare
angst voor de dood.
'Ach,' dacht hij, ' wat is het leven van de mens toch kort! Als een schaduw
glijdt het leven voorbij, en niemand kan het tegenhouden. Ik zou graag vijf- of
zeshonderd jaren leven, dat is tenminste nog de moeite waard.'
Hij kende natuurlijk wel die verhalen uit de oude geschiedenis van keizers

We are waiting for your coming with Japanese informations.

Call and Ask immediately if you have any questions

die duizend jaar hadden geleefd. Ook was hem het verhaal bekend van de
Chinese keiser Sjin no Sjiko, een van de machtigste en wijste vorsten van het
Hemelse Rijk. Hij kon alles hebben wat hij begeerde en toch was hij ongelukkig,
omdat hij wist dat hij eens zou sterven. De gedachte dat de dood machtiger was

about Japan.

dan de grootste koning kwelde hem van de morgen tot de avond. Daarom riep

We are preparing for many kinds of informations about

hij op een keer al zijn ministers en raadgevers bij elkaar en vroeg hen of zij niet
wisten waar zich het 'Elixer des Levens' bevond, waarover zo veel gesproken en

Japan

geschreven werd.
Een oude hoveling met een lange witte baard, Jofuku geheten, stond op en
vroeg het woord.

OCS Bookshop

'Heel ver hiervandaan,' begon hij, 'aan het einde van de Oostelijke Oceaan, ligt

Hotel Okura Shopping Arcade

een land dat Haraizan wordt genoemd. Daar wonen een paar kluizenaars die het

Ferdinand Bolstraat 333

geheim bezitten van het "Elizer des Levens". 'De keizer gaf Jofuku opdracht de

1072 LH Amsterdam

-

kluizenaars te bezoeken en een flesje met levenswater voor hem mee te brengen.
Hij liet een schip uitrusten en bemannen. Ook verzuimde hij niet een aantal

~Tel. No. 020-799238
Fax No. 020-766187

11

edelstenen en gouden munten mee te geven als geschenk voor de vrome mannen.

'Nee,' antwoordde de jager, 'maar ik kan je wel vertellen dat hier in de buurt een

Jofuku zeilde uit naar het land Hairazan, maar hoe langer de keizer ook wachtte,

beruchte rover leeft, die aan het hoofd staat van een bende van tweehonderd

hij keerde nimmer terug.
Sentaro was er bijna zeker van dat met Hairazan de Fuji bedoeld werd en

volgelingen.'
Na dit antwoord besloot Sentaro geen tijd meer te verspillen en

besloot daar te gaan zoeken. Hij reisde door bergachtige streken, hij beklom _de

rechtstreeks naar de tempel van Jofuku te gaan, die in het zuiden van Japan als de

toppen van de hoogste bergen, maar nergens vond hij een kluizenaar. Het emge

god van de kluizenaars wordt vereerd.

levende wezen dat hij na weken ontmoette, was een jager.
'Kun je mij ook zeggen,' vroeg Sentaro, 'waar de kluizenaars leven die het
levenswater bereiden?'

Toen hij de tempel bereikt had, bad hij er zeven dagen lang en hij smeekte
Jofuku hem de weg te wijzen naar een heremiet die hem het levenswater kon
schenken. In de laatste nacht die hij biddend en wakend doorbracht, begon het
beeld van Jofuku ineens te leven en sprak tot hem:
'Sentaro, jij die zo van een goed en gemakkelijk leven houdt, kunt
onmogelijk het harde leven van een kluizenaar volhouden. Je zou niet aan
honger, dorst en kou kunnen wennen en je vrijmaken van de verlangens van deze
wereld. Je hebt bovendien ook niet genoeg geduld en volharding. Maar omdat je
met zoveel devotie hebt gebeden, zal ik je toch helpen. Ik zal je naar het land van
het Eewig Leven sturen, daar waar de dood niet heerst en waar iedereen voor
altijd .blijft leven.'
Jofuku overhandigde hem een kleine kraanvogel, gemaakt van papier, en
vertelde hem dat hij op de rug van het dier moest gaan zitten. Hoewel dit Sentaro
erg vreemd voorkwam, gehoorzaamde hij toch. Hij voelde dat de kraanvogel
groter en groter werd. Toen spreidde het dier zijn vleugels uit en verhief zich
hoog in de lucht over de bergen, richting zee.
Zij vlogen duizenden mijlen en het dier scheen geen honger of dorst te
voelen en Sentaro evenmin. Na enkele dagen bereikten zij een eiland. De
kraanvogel daalde naar beneden en toen zij geland waren, steeg Sentaro van de
vogel af en rekte zich eens uit. De kraanvogel vouwde zich netjes op en vloog in
de zak van zijn meester.
'Een wonderlijk eiland is dit!' dacht Sentaro, terwijl hij eens rondkeek.
'Alles is veel mooier en rijker dan bij ons. Die stad daar in de verte blinkt van
13

zilver en goud.'
Het was inderdaad een prachtig land, waar vrede en rust heersten, maar
toch schenen de bewoners niet erg gelukkig te zijn.

op zich afkomen. Sentaro verstijfde van schrik en voelde zijn einde zo nabij dat
hij Jofuku luid om hulp smeekte.

'Is dit het land van het eeuwig leven?' vroeg Sentaro aan een van de

Toen ontwaakte hij door zijn eigen kreten en merkte dat hij na zijn lang

voorbijgangers. 'Helaas mijn vriend, 'antwoordde hij, 'dit is het land van de

gebed voor het beeld van de god in slaap gevallen was, en dat alles maar een

grenzeloze verveling en eentonigheid. •Niemand kan hier doodgaan, wat men

wilde en angstige droom geweest was. Hij wiste zich het klamme zwee t van ztJn
••

ook voor middelen te baat neemt, het helpt allemaal niets. Kijk maar eens hoe

voorhoofd en zag ineens een helder licht voor zich stralen • In d a t 1·tch t stond een

druk de apothekers het hebben!

hemelse bodschapper met een boek in ziJ'n hand die tegen hem zet:· 'In antwoord

Iedereen probeert met vergif eeen eind aan zijn leven te maken, maar

op Uw gebed zendt Jofuku mij tot U. Gij hebt nu het land van het Eeuw1ge
· 1even

welke hoeveelheden men er ook van inneemt, het heeft totaal geen uitwerking.

gezien, maar gij zijt er niet gelukkig geweest en gij hebt zelfs gesmeekt weer

Nee, mijn vriend, het is een ellende altijd maar voort te moeten leven!'

naar Uw eigen land te mogen terugkeren · Uw verlangen naar de dood was met
·
echt, evenmin als Uw wens om kluizenaar te worden en het Jevenswater te

Maar Sentaro was in de wolken. Hij vond het geweldig dat hij uitverkoren
was duizenden jaren en nog langer te mogen leven. Hij maakte zich vele

vinden. Gij leeft veel te lichtzinnig om deze dingen te kunnen bereiken! Keer

vrienden en kennissen en nam ook allerlei karweitjes aan, iets waar hij vroeger

naar Uw vaderland terug en leef sober en vJiitig
· dagen van Uw
~
· Eer de verJaar

niet over gedacht zou hebben. Tenslotte moest hij de tijd toch doden. Toen er
zo'n driehonderd jaren op dezelfde monotone manier verlopen waren tenminste dat schatte hij, want tijd bestond hier eenvoudig niet - begon hij er
toch genoeg van te krijgen en verlangde hij er naar zijn land en zijn huis weer
terug te zien. Wie kon hij beter aanroepen dan Jofuku die hem geholpen had het

voorouders en wees goed voor Uw familie en uwe buren Leer u
lf h •
·
w ze zuc ttge
verlangens te beteugelen en verspreid geluk om u heen. Lees veel in dit boek dat
de leer van de grote Boeddha bevat en dat tot u steun zal zijn op Uw verdere
levensweg!'
Het licht doofde en de hemelse gezant verdween, nadat hij deze laatste

land van het Eeuwige Leven te bereiken? Hij bad dan ook met volle overgave tot

woorden gesproken had. Sentaro keerde naar huis terug en hij vergat niet de I

de heilige en vroeg hem weer naar zijn land terug te mogen keren. Nauwelijks

van de Verlicht~ da~~lijk~ in praktijk te brengen. Toen hij negentig

was zijn gebed ten einde, of de papieren kraanvogel, die al die tijd in zijn zak had

geworden was, shep htJ rustig en vredig in, betreurd door allen die hem hadden
gekend.

gezeten, kwam naar buiten gekropen. Hij werd groter en groter, totdat hij sterk

j::;

genoeg was om Sentaro te kunnen dragen. Daarna spreidde hij zijn vleugels uit
en vloog weg in de richting van Japan.
Er werden weer duizenden mijlen over zee afgelegd. Het land kwam al in

Uit: Japanse sagen en verhalen
Door: M.A . Prick van We/y

zicht, toen er een geweldige storm losbrak. De kraanvogel schrompelde in
elkaar en Sentaro plonsde in het water. Hij keek eens rond, maar er was geen
enkel schip in zicht. Wel zag hij, toen hij daar zo rondzwom, een geweldige haai
14
15

Ryûichi Sakamoto no konsato

'beauty' die binnenkort wel op de Nederlandse markt zal verschijnen. Degenen
die het concert bezochten, konden de plaat al kopen. Van zijn een na laatste elpee
werd (hiep hiep hoera!) 'Okinawa song' gespeeld. Toen gingen wij dus wel even

Eigenlijk is Bowie mijn grote favoriet, maar na het zien van de film

uit ons dak. Tussen de bedrijven door babbelde hij met het publiek, wat hij al

"Merry Christmas Mr. Lawrence" met Sakamoto moest ik toch wel even

tamelijk snel op zijn hand kreeg. Vooral toen hij slechts op piano 'Merry X-mas

slikken. Maandag 26 maart kregen we de kans; Bob, Chris en ik + nog een

Mr.Lawrence' speelde. Het hele concert was muzikaal erg veelzijdig. Niet alleen

vriendin van C. Aangezien ik van tevoren net twee flesjes bier van elk 50 cl. op

door de bijna klassieke stukken tussendoor op piano, maar de opzet van de

had was ik nogal overmoedig in het benaderen van drie Japans-uitziende mensen

nummers op zich. Vooral de remix van het nummer 'We love you', van Mick

(Bob vond ook wel dat het Japanners waren). Het waren dus Koreanen die nog

Jagger en Keith Richard was een verrassing. Er werd achter elkaar

net 'iie' konden zeggen. Eenmaal bij Carré aangekomen hadden we meer geluk.

doorgespeeld, en de kwaliteit van het geluid was perfect. Ik heb er een beter

We stapten op wat Japanners af, en voor we het wisten stond er een hele Japanse

gevoel van overgehouden dan het "Glass spider' concert van Bowie. En dat zegt
heel wat!

camera-ploeg om ons heen, inclusief presentator die het geloof ik wel leuk vond
om gaijin te interviewen die wat Japans konden. Echt iets om over naar chichi en
haha te schrijven. Ik heb maar niet gezegd dat wij ook maar provinciaaltjes

Hester

waren die voor het eerst naar Carré gingen (erg mooi gebouw trouwens).
Eenmaal binnen moesten we nog een half uur wachten op Sakamoto-san.
Japanners zijn dus niet altijd zo stipt als vaak gesuggereerd wordt. Maar
eindelijk kwam hij dan op (of in), en het moet gezegd worden; het is en blijft
wel een spannende man hoor. Hij had drie elegante Japanse dames meegenomen,
die gehuld waren in kimono, of misschien waren het toch yûkata, maar vanuit
waar wij zaten, hoog dus, was dat niet zo goed te zien. De slaggitarist was ook
een vrouw, maar hoe zij heette weet ik niet meer. Het Engels van Sakamoto is
wel ontwikkeld, maar de uitspraak laat nogal te wensen over. Hij slist dus
behoorlijk, zoals sommigen misschien wel weten. Zijn keyboard spel werd
bijgestaan door Nicky Holland. Zij begeleidde overwegend vanachter haar
synthesizer en zong daarbij zelf ook. De Japanse vrouwen speelden af en toe op
de biwa met daarbij de shakuhachi (weet ik ook maar van horen zeggen).
Over het algemeen werden er nummers gespeeld van zijn nieuwste elpee
16
17

Voor een blijvende relatie .....

Lid worden van het LUF kost je f 5,-. Uiteraard is dit bedrag slechts
symbolisch, maar wel noodzakelijk voor het ' up-to-date' houden van het
adressen bestand. Onlangs ontving je een acceptgirokaart, waarmee je deze f 5,-

Weet je waar je studiegenoten zijn terechtgekomen? Werken ze als leraar

kon overmaken. Heb je dat nog niet gedaan, doe het alsnog! Ben je hem kwijt of

of kregen ze een AIO-plaats? Of zochten ze het daarbuiten, in functies als

heb je hem niet gekregen, vraag dan een nieuw exemplaar aan bij het LUF. Het is

journalist, voorlichter, kunstmanager, beleidsmedewerker, organisatieadviseur

belangrijk genoeg: voor een blijvende relatie met je studie en je studiegenoten.

of informatica-deskundige?
Je eigen afstuderen ligt wellicht nog een eindje weg. Toch zou je met de
ervaringen van je afgestudeerde studiegenoten nu al veel kunnen doen. Welke

LUF,
Rapenburg 61,

keuzevakken zijn bijv. nuttig voor de functies waarin zij terechtkwamen? Hoe

2311 GJ Leiden.

zijn de stagemogelijkheden in de sector waar ze werken en hoe kom je aan een

Tel. 071-150503

stageplaats? Kunnen zij misschien een goed woordje voor je doen of je
introduceren voor een kennismakingsgesprek?
Nu is deze waardevolle informatie veelal niet te benutten. Studenten
studeren af, gaan verhuizen en verwijnen daarmee - soms voorgoed - uit het
zicht van hun vakgroep en studiegenoten.
De letterenfaculteit wil daar samen met het LUF iets aan doen door bij
tehouden waar letterenstudenten na hun afstuderen terecht komen. Een begin is
gemaakt met het aanleggen van een adressenbestand van afgestudeeerden. Om
jouw gegevens na je afstuderen niet verloren te laten gaan, kun je nu al lid
worden van het LUF en daarmee opgenomen worden in het bestand.
Je kunt dan meteen profiteren van alle faciliteiten van ·het LUF, zoals de
cursussen 'Effectief solliciteren' en het Internationaal studiefonds voor studeren
in het buitenland. Je draagt ook bij aan nieuwe initiatieven, zoals het Centrum
Academicus en Maatschappij (CAM) en de coördinatie van de 'banenmarkten'.
Blijvend persoonlijk contact met je studiegenoten is gegarandeerd door
uitnodigingen - na je afstuderen - voor zgn. nalezingen-dagen over nieuwe
ontwikkelingen binnen jouw vakgebied.
18

sinds 1863
Boekhandels:
Breestraat 93, 2311 CK Leiden.
Tel. 071-160500.
Leidse Plein AZL,
Rijnsburgerweg 10,2333 AA Leiden.
Tel. 071-180515.

we onnodig met ons mee torsen. Juist als je die ballast van je afgooit sta je weer
open voor de dingen zoals ze zijn, terwijl we nu voortdurend naar de

zijn ervaringen van seconden, minuten of uren. Er zijn wel mensen geweest bij

werkelijkheid kijken door een bril die gekleurd is door onze

wie ze veel langer duurden, maar in principe zijn verlichtingservaringen niet

geconditioneerdheid, onze opvoeding, het verleden, milieu,.~oem maa~ op. We

permanent. Je kunt niet voortdurend leven in het besef van vormloosheid, van

hebben daarom een bepáálde, egocentrische, beperkende ktJk op de dmgen en

oneindigheid, van leegte, zonder dat je rekening houdt met de wereld van

daardoor zien we de werkelijkheid niet zoals ze echt is. Wat zen probeert

vormen, van verscheidenheid, van goed en kwaad. De kunst is die twee met

duidelijk te maken is, zet die bril af, gooi alle ballast overboord en keer_ terug

elkaar te verbinden, je dagelijks leven te leven vanuit het besef van eenheid en

naar de oorspronkelijke eenvoud, de leegte van geest, die er was voordat Je met

oneindigheid. Je kunt niet steeds op de bergtop blijven staan, je moet op een

het denken begon, zodat je weer rechtstreeks in harmonie kan komen met de

gegeven moment tocht terugkomen naar het dal. Het gaat dus niet om het najagen

wereld zoals die is. En als je dan verlicht raakt, hetzij in het dagelijks leven

van een of andere schitterende ervaring waarbij je een tijdje een hele speciale

doordat je per ongeluk het niveau binnensukkelt, hetzij doordat je op je

werkelijkheid ervaart, want dan kun je je beter met LSD in een ruimteschip laten

meditatiebank keurig je köan oplost, dan is daar die bevrijdende ervaring dat je

afschieten. Dan krijg je ook hele mooie dingen te zien, zonder dat je weet wat die

altijd in essentie al vrij was.

zijn. Waar het om gaat is in wezen een heel natuurlijk proces waarbij je ziet dat
je ziet dat je tot een andere betrokkenheid kunt komen op de werkelijkheid en

Dat is de grote paradox die je steeds weer tegenkomt, hard moeten werken om te

dan blijkt al het gewone, zelfs iedere onnozele levenshandeling, een machtig

beseffen dat je al vrij was.

mooi mysterie te zijn. Niet een mysterie dat je moet doorgronden, maar een

Ja, er wordt gesproken over duizend uren zweten voor één seconde
verlichting, maar dan moet die ene seconde wel ontzettend belangrijk zijn, wil

schitterende werkelijkheid die je kunt beleven. En dan wordt het dagelijks leven
zeer de moeite waard.

het die moeite allemaal waard zijn. Het is natuurlijk ook zo dat duizend uren

Wat we missen is een werkelijke ontmoeting. We moeten allemaal nog zo

zweten vormend werkt voor je persoonlijkheid. Dat is ontzettend belangrijk,

nodig, maar jezelf een keer ont-moeten, dat is precies wat er gebeurt bij de

ook dat maakt je tot wat je bent.

beoefening van zen. Al het moeten wordt losgelaten, alles wat maar even riekt

Verlichting is in feite die bevrijdende flits waarin je als het ware

naar opgelegde structuur van binnenaf van buitenaf wordt losgelaten, waardoor

terugkeert naar je absolute conditie van zuiverheid. Dat is een gegeven d_at je niet

je vroeg of laat tot die diepe innerlijke stilte komt die niets anders is dan je

alleen terugvindt in zen, maar ook in andere religies en levensbeschouwmgen.

oorspronkelijke vrijheid. En die vrijheid is je geboorterecht, Je eist met de
beoefening van zen dat geboorterecht op. Je hebt er recht op, voordat je sterft, te

/ s dat inzicht blijvend, als je het eenmaal verkregen hebt?

Die verlichte waarheid is permanent, die is nooit afwezig. We zijn al
verlicht, alleen weten we het nog niet, we hebben het nog niet te gelde ge~aakt.

.-

Maar als je het hebt over verlichtingservaringen, die zijn maar kortstondig. Het

leven. Er zijn mensen die speculeren over een voortbestaan na de dood, terwijl
het niet eens zeker is dat ze leven voor de dood. Mensen weten niet hoe ze een
vrije middag door moeten brengen, terwijl ze wel filosoferen over reïncarnatie,
over een eeuwig voortbestaan na de dood, maar om hier en nu te leven is een
kunst apart. De schrijver en tekenaar Maarten Toonder heeft een van zijn

22
23

figuren een uitspraak in de mond gelegd die luidt: " Wie in het heden lè ft, kan
blijven waar hij is, de anderen moeten voort, daar leren zij van". Dat zou een

egoïstische of egocentrische motieven, maar het is uiteindelijk wel zo dat je de

uitspraak van een zenmeester kunnen zijn. Daar is niets aan toe te voegen.

weg alleen gaat. Het is een ingrijpend leerproces dat zich aan jezelf onttrekt. Een
ander kan jouw pijn niet dragen. Een ander kan jou niet vrijmaken. Er is

Hoe is de introductie van zen in Nederland verlopen?

Aan de universiteit van Leuven is een studente afgestudeerd die een

niemand die je gevangen houdt dan jijzelf met je eigen denken, dus er is ook
niemand dan jijzelf die die vrijheid kan verwezelijken.

scriptie heeft geschreven over de introductie van Zen in Nederland e~

Het gevaar bij dit gesprek is wel dat we praten over vrijheid en

Vlaanderen. Zij heeft in kaart gebracht hoe dat in zijn werk is gegaan. Daarmt

verlichting; in een zenklooster wordt daar nauwelijks over gesproken. Je krijgt

blijkt dat het in de vijftiger jaren is gestart met boeken van Allen Watts_ en D.T.

een dweil en een emmer in je handen geduwd en je mag de hele dag de vloeren

Suzuki. Wat later kwamen er ook de eerste boeddhistische vriendenknngen en

boenen. Dat moet je dan wel doen met volledige aandacht en betrokkenheid. Als

editatieclubs . Het oudste centrum voor zentraining is de zenkring te

je wat waterdruppels van de dweil laat vliegen krijg je op je kop van een van de

...

Amersfoort; die is opgericht in 1968. Wat je tegenwoordig ook veel ziet z1Jn

monniken omdat je niet zorgvuldig met de natuurlijke hulpbronnen omgaat.

christenen, nonnen en paters vooral, die hun eigen, kennelijk wat flauw

"Dat water is ons door de rivier geschonken dus ga er zorgvuldig mee om". Dat

geworden, christelijke traditie met wat peper en zout van zen op smaak probe~n

klinkt ons wat onnozel in de oren, maar als je er goed bij stilstaat probeert hij je

te brengen. Maar je ziet toch wel grote verschillen tussen dit zen en het zen dat m

bewust te maken van de enorme verwevenheid van alles wat leeft. De

een boeddhistisch kader wordt onderwezen.

werkelijkheid is één en ondeelbaar, alles is met alles verbonden, dus je bent ook

m

verantwoordelijk voor alles en alles is verantwoordelijk voor jezelf.
Het zen kan dus los gezien worden van de algemene boeddhistische context?

En om je ogen te openen voor die eenheid, daar is op een gegeven moment

Dat is een moeilijke vraag, want het hoort oorspronkelijk in de Oosterse

zelfs een stokslag goed voor. Die kun je dan ook krijgen in de zentraining. In de

cultuur en als we het proberen te importeren geeft dat wat problemen. Er zijn

meditatiehal loopt een monnik rond met een stok waarmee hij van tijd tot tijd een

natuurlijk elementen die voor ons waardevol zijn en die te integreren zijn, maar

klap geeft op je schouders. Daar zitten bepaalde energiepunten die ook bekend

ik verwacht weinig heil van Nederlanders die in kimono en met kaalgeschoren

zijn in de accupunctuur. Wanneer je daar en klap op krijgt dan geeft dat een

hoofd hier op bedelronde gaan en mediteren bij een wierookvat in een temp~l

soort energie prikkel door het lichaam, waardoor je binnen korte tijd weer

met puntdakjes. Als je het dan situeert ergens in Volendam, dan is dat.~enk ik

klaarwakker en geconcentreerd bent. Wat dat betreft misschien ook een goede

toch niet de juiste wijze om zen te integreren. Maar van een echt zen op
klompen" is nog geen sprake.
. ..
Ik denk trouwens toch, dat iedereen hierin op eigen houtJe z1Jn weg zoekt.
Voor mij is zen een individuele bevrijdingsweg, maar dan wel één m~t al~ do~l

-~

de bevrijding van al dat leeft. Je doet het niet voor je eigen ziel of zahghe1d, mt

methode om te introduceren op de universiteit om de studieresultaten te
verbeteren, haha. Als leerprocessen met pijn gepaard gaan, blijft de kennis die
men verwerft voor eens en voor altijd in de ziel gegrift. En door die stok leer je
ook slagen te incasseren in het dagelijks leven. Je leert die klappen te incasseren
zonder dat je daar persoonlijke gedachten aan verbindt, zonder gevoelens te
koesteren jegens degene die de stokslag geeft.

24

25

tuinarchitectuur, schilderen, calligrafie, film, theater, vechtkusten,
Hoe staat het met de Zenbeoefening in het huidige Japan?
De zentraining in de kloosters loopt enorm terug en het aantal goede

trainingskloosters is volgens de monniken die ik gesproken heb te tellen op de

bloemschikken enzovoorts zijn allen

doordrenkt met elementen uit die

zentraining. Het weglaten van het overbodige, dingen weer terug brengen tot
bun essentie, dat is een van de grondregels van zen, maar dat vindt je

vingers van één hand. Er waren ook monniken die me vertelden dat als je naar

tegenwoordig ook steeds meer terug in allerlei takken van bedrijfsvoering en op

een echt goed zenklooster wilt, waar men nog gemotiveerd bezig is zonder dat

gebieden van kunst en vormgeving.

dat verzand is tot een star instituut, dat je dan naar Amerika moet gaan. Naar
mijn weten zijn er in ieder geval drie echt goede trainingsklooster in Japan waar

Zijn er verschillen tussen het Japanse zen en zen uit andere landen?

je op traditionele wijze wordt opgeleid door een authentiek leermeester. Er zijn

Ja, het chinese zen was een vrij wilde, oorspronkelijke vorm en toen er

wel veel meer kloosters waar je de training kunt volgen, maar dan zijn er

kloosters kwamen onstond de noodzaak een en ander wat te structureren. Die

meestal consessies gedaan aan het moderne, comfortabele leven van de mensen

structurering binnen het kader van die formele zentrainig is in Japan verder

in deze tijd, of is je leermeester niet een zenmeester in de eigenlijke zin van het

doorgevoerd dan bijvoorbeeld in China of Korea en volgens sommige Chinese

woord. Het kan zijn dat een klooster geen verlicht meester meer aan het hoofd

leraren is die structurering zelfs zo ver gegaan dat de Japanners de inhoud

heeft en om de traditie niet helemaal verloren te laten gaan bombardeert men de

verwisselen met de verpakking.

oudste of de meest ervaren monnik dan tot meester en hij krijgt dan de eretitel

Toen ik in een Japans zenklooster eens deelnam aan de training, was er een

röshi, zenmeester. Maar dat is dus niet iemand die het inzicht in de waarheid

op een gegeven moment een korte theeceremonie waarbij je heel snel een

heeft gehad dat hem tot authentiek leermeester maakt.

hoeveelheid kokend theewater naar binnen moest slikken. Dat was nu eenmaal de
manier waarop de stichter van het klooster eeuwen geleden zij thee dronk dus zo

Dus Japan is niet de beste plek om zen te beoefenen?
Nee. De beste plek om zen te beoefenen, maar dat is het altijd geweest, is

deze plek. Het is de plek waar je je op dit moment bevindt. Zentraining begint
altijd hier en nu, maar mocht je toevallig in Japan zijn, dan zijn er nog wel een
paar goede kloosters te vinden.
Heeft zen nog steeds invloed op het dagelijks leven in Japan?
Ja, die invloed is nog steeds ontzettend groot, want je kunt een heleboel

aspecten van de Japanse samenleving niet voorstellen zonder het aandeel dat zen
daarin heeft gehad. De architectuur, de vormgeving waarbij gebruik wordt

-.

deed men het nu nog. Daar hebben wij wat moeite mee, maar Japanners hebben
een grote liefde voor traditie dus die volgen zo'n regel op. Het is natuurlijk wel
zo dat als je zo'n regel op een waarachtige wijze weet te doorbreken dat dat dan
ook authentiek zen is en dat wordt dan ook wel gewaardeerd. Dus heb je het lef
om het kopje het raam uit te gooien dan weet ik niet wat er gebeurt, maar
misschien is het niet de verkeerde handeling. Mijn ervaring in de omgang met de
monnik is dat je het meeste respect krijgt wanneer je de regels perfect uitvoert,
of dat je ze voor l 00% aan je laars lapt. Daar is inzicht of durf voor nodig. De
doorsnee Japanner kan zoiets niet opbrengen, want de regels en tradities zijn
heilig in Japan.

gemaakt van de natuurlijke eenvoud en schoonheid van materialen,

26

27

<l.J

{
Denkt U dat er een vorm van boeddhisme is die het meest geschikt is voor
westerlingen?
Ik denk dat dat individueel nogal verschillend is. Het is veelzeggend dat er
nu al in Nederland tientallen boeddhistische genootschappen bestaan. Sommigen
volgen het voorbeeld van de zentraditie, anderenzijn naar Tibetaans voorbeeld
gemodelleerd, enzovoorts. Dit zegt al veel over de behoefte van de westerlingen.
Persoonlijk vind ik wel dat zen, juist omdat het vrij weet te blijven van een
specifieke vormen- en voorstellingswereld, erg geschikt is voor de westerse

C

i

J

boox tor brains
and budget
T

k

mens. Een aantal elementen zijn gemakkelijker integreerbaar. Maar daar wil ik
natuurlijk niet zeggen dat zen eenvoudig is om te integreren, want de taak die je
op je neemt als je op serieuze wijze zen wil gaan beoefenen is natuurlijk
gigantisch. Zoals Bodhidharma, de grondlegger van zen, heeft gezegd: "zen is
het moelijkste doen wat gedaan kan worden en het zwaarste dragen dat gedragen
kan worden". En dat is heel wat anders dan vrijheid-blijheid zen praktizeren en
maar lekker doen waar je van houdt. Voor alles is het leren houden van wat je
doet. Dat is een heel ander gegeven. Want dan maakt het uiteindelijk niet meer
zoveel uit of je op een verheven bank zit te mediteren ofwel de latrines moet
schoonmaken, want je innerlijke houding blijft dezelfde, een houding van
gelijkmoedigheid en vreugde.
Vreugde speelt een hele belangrijke rol in de zentraining. De humor is
ook van essentieel belang. Je kunt eigenlijk stellen: als je niet om zen kunt lachen,
mis je de essentie, maar kun je er alleen maar om lachen, dan mis je een kans op
verlichting.

Dank voor dit interview.
Frank Reemer

28

BOOX
Voor studie, beroep en ontwikkeling
Specialist in buitenlandse boeken
Mogelijkheid van gespreide betaling
Eigen import

Leiden Breestraat 54

.,.

Boekenrubriek

't

van de vertalingen van een oud-student Japanologie te Leiden.
After the Restoration. The beginnini: of Japan's Modem State. Michio Umegaki.
New York University Press, New York. 1988.

D s End
r Exotik · Z r
Innela Hijiya-Kirschnereit. Suhrkamp, Frankfurt. 1988.
Dit boek is een verzameling artikelen die handelen over veranderende
denkbeelden over Japan, waarbij vooral demistificatie een belangrijke rol speelt.
Er is geen centraal thema en de denkbeelden in de zeer uiteenlopende essays
bevinden zich steeds tussen twee uitersten : eurocentrisme en exotisme. Dit
eerste denkbeeld slaat op het Europese gevoel van superioriteit en de tweede op
de verheerlijking van het onbekende. Beide gevoelens zijn volgens Hijiya te

Wat was de reden van de instemming van de daimyo met de haihan chiken,
1871? Oftewel : waarom waren de daimyo bereid hun positie als hee~ser over
hun ban af te staan na de Meiji-restauratie? Dit is de kernvraag van dit
omvangrijke boek.
Vier conclusies trekt Umegaki uit de doorvoering van de haihanchiken :
- het was niet zozeer een omwenteling uitgedacht door veranderingsgezinden,
maar meer een samenloop van omstandigheden,
- gezien de grote verschillen tussen de situaties vóór en ná de restauratie, denkt
Umegaki dat er een fundamentele verschuiving heeft plaatsgevonden onder de

extreem en zij pleit dan ook voor een realistischer beeld over Japan.
Of men het met haar eens is of niet, het boek is zeker lezenswaard en het stemt in

regeringsleiders,

geen geval tot verveeldheid. ,

misbruik gemaakt werd van de goedkeuring van de keizer, zwakte het nieuwe

- doordat er geen constitutionele methodes meer waren om na te gaan of er geen
politieke systeem meteen af,

Geluid van Water, Matsuo Bashö, H.ai./ill- Vertaald door H. Kerlen. Karros.
1989.

- één van de belangrijkste consequenties van de haohanchiken was de
constitutionele ontwikkeling, waarbij Umegaki als voorbeeld noemt het uit hun
ambt zetten van samurai als locale of nationale politici.
Een zeer belangrijk werk dat, hoewel het op deze pagina's niet tot zijn volle

De oude vijver

recht uitgewerkt kan worden, een 'must' is voor iedereen die zich met moderne

een kikker springt erin

Japanse geschiedenis bezighoudt.

geluid van water
Wellicht is dit het bekendste Japanse gedicht, althans onder studenten
Japanologie ... Het zijn dan ook vooral de andere gedichten van Matsuo Bashö
(1644 - 1694) in dit boekje die de reden vonnen om het te lezen en zo te genieten

Deze (en meer!) boeken zijn in onze bibliotheek te verkrijgen.
Rob Stroeks

31
30

...

De vrouw

.

die omwille van haar man
haar neus afsneed

In Shui dan leefde er eens een man die een uitzonderlijk mooie vrouw had .
Omdat zijn vrouw zo mooi was, was hij bang dat ze door andere mannen
aangetrokken zou worden en hij maakte zich voortdurend zorgen, van de vroege
ochtend tot de late avond.
Misschien omdat hij zich te veel zorgen gemaakt had, werd de man zwaar
ziek en hij werd zwakker en zwakker. Omdat hij zo achteruit gegaan was dat
men zei dat het vandaag of morgen wel met hem afgelopen zou zijn, wendde hij

Het hieronder staande verhaal is een typisch voorbeeld van orale

zich tot zijn vrouw en zei:

vertelkunst. Het is kort, vaak onlogisch en de karakters zijn verre van uitgediept.

'Ik ben er heel slecht aan toe. Als ik dood ben, neem je zeker een andere man,

De charme van dit soort verhalen ligt dan ook voornamelijk in de wijze van
voordracht, die in opgeschreven vorm onherroepelijk verloren moet gaan. Dat

hè?'
Daarop antwoordde zijn echtgenote:

laatste geldt al helemaal voor een vertaling. De tekst waarvan het onderstaande

' Ik ben naar Uw huis gekomen om met U te trouwen; dit huis is dan ook de

een vertaling is, is in het dialect van Shui (Jap. Shuri) genoteerd. Shui is de

plaats waar ik zal sterven. Vanaf nu zal ik nergens meer heen gaan. Zorg

hoofdstad van het voormalige

koninkrijk Duuchuu of Ruuchuu ~Jap.

alstublieft dat U weer snel beter wordt, zonder U onnodig zorgen te maken.'
Maar haar echtgenoot jammerde:

Ryûkyû) , sinds J879 Okinawa-ken, en ligt in het zuidelijk deel van Uchin~a
(Okinawa), het hoofdeiland van de archipel. Dit dialect had de hoogste prestige

'Ze zegt dit nu wel, maar ik weet niet wat ze zal doen als ik sterf. Ach, hoe

en is lange tijd een soort standaardtaal voor het koninkrijk geweest, totdat het

vreselijk, ik kan me niet veroorloven te sterven', en hij plengde bittere tranen.

Japans in 1879 deze functie overnam.
Het gedicht aan het eind van het verhaal is een ruuka of uta (Jap.

Omdat haar echgenoot zo bitterlijk weende, zei de vrouw:
'Als U zich zo'n zorgen maakt, laat ik U dan een bewijs leveren.'

ryûka). Anders dan het traditionele Japanse vers dat een structuur van vijf

Ze haalde uit de kookplaats een keukenmes en sneed daarmee voor de ogen van

bestaat een ruuka uit vier regels van 8,
t 5 , 7, 5 , 7, 7 lettergrepen hee+'t
l
regesme
:1

haar man in één houw haar neus eraf.

1 ,

8, 8, 6 lettergrepen.
.
De taal van dit vers verschilt sterk van de taal van het verhaal. De taal van
de poëzie is klassiek en staat veel dichter bij het Japans dan de moderne

Deze vrouw overtrof niet alleen in schoonheid alle andere mensen, maar ze
had ook een uitzonderlijk goed hart.
Toen de man dit gezien had, verdween de twijfel uit zijn hart en hij was
gerust. Het ging van dag tot dag beter met hem, alsof men een stapel papier vel

spreektaal.

voor vel weggooide. Al snel konden de vieringen voor een goed herstel worden
Luister allen, ik wil

u een verhaal van Uchinaa vertellen in de taal van

Uchinaa.
Het is een verhaal dat vroeger in Shui verteld werd.

32

gehouden.
Toen de man zag dat hij weer helemaal de oude was en hij het gezicht van
zijn vrouw waaruit de neus was weggesneden, vergeleek met hoe dat gezicht
33

..,
roeger was, kon hij er geen tweede keer naar kijken.
Weliswaar was zij zijn echtgenote aan wie hij bovendien zijn leven te danken
had, maar vanaf dat moment behandelde hij haar als een stuk vuil en uiteindelijk

Door interne functiewisselingen roept de Tatanukikiredactie kandidaten op voor de functie van:

joeg hij haar weg met de woorden:
' Ik kan je gezicht niet aanzien. Ga weg!... Hoepel nu eindelijk eens op!'
Hij hertrouwde met een andere mooie vrouw.
Als hij een normale echtgenoot was geweest, had hij juist om zijn vrouw

Redactielid Tatanukiki m/v

moeten denken, die haar gezicht zo verminkt had door, omwille van hem, haar
neus af te snijden, maar deze man was zo'n harteloze echtgenoot dat hij zelfs
geheel niet om haar kon denken.
Zo'n vijf zes jaar later, het schijnt op de vijftiende nacht van de achtste maan
geweest te zijn, de dag dat iedereen de volle maan bewondert, gebeurde het dat
de eerste echtgenote, die haar neus had afgesneden, haar harteloze echtgenoot
die samen met zijn tweede vrouw naar de maan keek, zag. Ze maakte dit gedicht:

De functie:
De hoofdtaak is het doen verschijnen van het
Japanologenblad
Tatanukiki met daarin voor
Japanologen relevante en Ïllteressante artikelen.

tsichi-ja Nkashi-kara

'De maan, van oudsher,

De funktie-eisen:

kawaru kutu nesami,

is onveranderlijk;

kawati iku munu-ja

wat verandert, zijn

Op g,:ond van de samenstelling van het huidige team

fitu-nu kukuru

de harten van de mensen.'

Het verhaal wil dat hierop iets wonderlijks gebeurde. De maan die tot op dat
moment helder geschenen had, verdween plotseling achter een dik wolkenpak en
een zwaar onweer brak los en de donder stortte een hevig lawaai over het

en de aard en inhoud v.d. werkzaamheden, gaan onze
gedachten uit naar stressbestendige Japanologen die
door hun enthousiasme, flexibiliteit en creativiteit een
hoogwaardig Japanologenblad kunnen produceren.
1

harteloze paar uit.
Is dit niet een merkwaardig verhaal?

Vertaald uit het Ryûkyû door Steven Hagers

34

Belangstellenden worden verzocht de sollicitatie te
richten aan de huidige redactie. U kunt hier altijd
verdere informatie inwinnen.

Amerikaanse druk versterkt indirect
Japanse economie

socioloog en Japan-kenner Ronald Dore lijkt hun werk (in dit geval Van
Wolferens Onzichtbare drijfveren van een wereldmacht)" heel erg op wat een
zeer intelligente Sovjet-auteur over Amerika zou hebben geschreven tijdens de
hoogtijdagen van de koude oorlog".

"Het is moeilijk over Japan te schrijven zonder te vervallen in zoetsappige lof of
venijnige aanvallen. Op de vele ontwikkelde Japanners heeft dat een negatief
effect: het ene soort boeken versterkt hun zelfgenoegzaamheid, het andere maakt
dat zij de buitenwereld zien als een bittere en onredelijke vijand."
De Engelse schrijver William Empson, die van 1931 tot 1934 in Japan
woonde en werkte, schreef deze woorden vlak na zijn terugkeer in Engeland, in
een recensie van twee lang vergeten boeken. Veel is er sindsdien niet veranderd.

De belangrijkste stelling van de revisionistische school is dat Japan niet
van binnenuit kan veranderen en/of wil veranderen "De ergste buitenlandse
mythe over Japan" noemt de Britse journalist/schrijver Bill Emmot dat. "Niets is
minder waar", schrijft hij, met instemming de vermaarde Japanoloog Edward
Seidenecker aanhalend: "De relatie tussen de verandering en traditie wordt in
Japan bemoeilijkt door het feit dat de verandering zelf een traditie is." Panta
rhei, ook in Japan.

In het begin van de jaren tachtig werd de markt overspoeld met Japan-is-

number-One titels, die het Japanse management en de sociale harmonie
hemelhoog prezen. Dat de werkelijkheid niet altijd strookt met de theorie, viel
de fellow traveller in Japan net zo weinig op als de China-ganger tien jaar
eerder.
Momenteel is er sprake van een "revisionistische" tegengolf: wat ooit zo
naäpenswaard leek in Japan, blijkt ineens buitengewoon verdervelijk. In de al
even ideologische gekleurde wereld van de revisionisten - Karel vanW olferen,
James Fallows, Clyde Prestowitz, ook wel de "Bende van Drie" geheten - is
Japan niet alleen benepen en vals (zij spreken liever van "insulair" e_n
"oneerlijk"), maar blijft het land dat tot in lengte van dagen. Hel en verdoemems
wachten de wereld, als Japan niet tot inkeer wordt gebracht.
Die geschriften gaan er in Washington (vooral bij de democraten in het
congres) in als godswoord in een ouderling: Japan is de jongste reïncarnatie van
het rijk van de duivel. Het nieuwe Oost-West-conflict is geboren, en de
revisionisten leveren op maat het bijbehorende vijandbeeld. Volgens de Britse

In The Sun Also sets schetst Bi11 Emmott een beeld van een natie die op

al1e fronten een transformatie ondergaat: van een land van producenten in een
land van consumenten; van een van werkpaarden in een land van
levensgenieters; van een land van onderwijs-gekke jongeren in een land van
tevreden AOW'ers; van een land van oppotende spaarders in een land van kleine
investeerders, ja zelfs - hoe is het mogelijk - van speculanten.
Die omwentelingen zijn volgens Emmott "niet altijd even gemakkelijk te
onderkennen op het moment dat zij zich afspelen; zelfs veranderingen in de
politiek en de zakenwereld zijn zelden van dramatische, koppen-op-devoorpagina variant". "Dat is en van de dingen die het leven zo zwaar maken voor
buitenlandse journalisten in Tokio (interessant, als je masochist bent).
Veranderingen verlopen geleidelijk en geruisloos. Maar dit weerhoudt ze er niet
van om snel en diepgaand te zijn .. "
Emmott weet waarover hij spreekt. Hij was enkele jaren correspondent in
Tokio voorThe Economist en is nu chef economie bij het weekblad. The Sun

Also Sets draagt aUe sporen van Emmotts beroep: het is vlot geschreven en zit
boordevol informatie van het soort dat je achteloos laat vaUen in een goed

36
37

gesprek: succes verzekerd.
Een voorbeeld. Terwijl Japan berucht is als ontoegankelijke markt, blijkt
uit onderzoek dat Japanners meer Amerikaanse goederen per hoofd van de
bevolking kopen dan andersom, als je de produktie van Amerikaanse bedrijven
in Japan en vica versa meerekent. Die transacties zijn niet op de handelsbalans

terug te vinden, maar ze tonen wel aan dat de Japanse consument geen
ingebouwde afkeer heeft van buitenlandse merken.
Ondanks de ongekende rijkdom aan verstandige opmerkingen, is
Emmotts eindconclusie niet overtuigend. Volgens hem zal de Rijzende Zon in
afzienbare tijd ondergaan. Als gevolg van een groot aantal factoren, waarvan de
snelle vergrijzing de belangrijkste is, zullen de Japanse handelsoverschotten
automatisch teruglopen en wordt de economische macht die Japan kan

de Japanners zijn bezig de macht van Wallstreet t b k B
.
.
..
. .
e re en. urnstem laat zien
Id •
hoe Japan m korte t1Jd de fmac1ële grootmacht van d
.
e were 1s geworden. De
tien grootste banken ter wereld zijn Japans
l
.
' evena s de vier grootste
beleggingsfirma's.
De waarde van alle aandelen op de Tokiose be
.
.
.. ..
urs is groter dan die van
l d
.
New York, dank ZIJ b1Jna onuitputteliJ"ke b ·
mnen an se besparmgen en
handelsoverschotten, dank zij de lage rente en d l
·
• . .
e age mflat1e m eigen land
(zodat het lenen van kapitaal in Japan ruwweg d · k
.
.
ne eer goedkoper is dan in de
Veremgde Staten) en niet in de laatste plaats d k .. R
.
.
an ZIJ onald Reagan, een
president voor wie Burnstein geen goed woord over heeft.

investeringquotum tussen Amerika en Japan is de belangrijkste factor achter de

Het beleid van Reaganomics stimuleerde d A
"k
.
.
.
e men aanse bmnenlandse
.
vraag (endus die naar 1mportprodukten) via b 1 .
.
e astmgverlagmgen, en het
noodzaakte de mstroom van het buitenlands k . l d
.
.
.
ap1taa oor de g1gant1sche
begrotmgstekorten. Bovendie forceerde R
eagan een sterke koersdaling van de
dollar, met als netto-effect dat de Japanse k ·t 1·
•
.
ap1 aa voorraden m yens binnen
anderhalf Jaar het dubbele waard werden.

onevenwichtigheden in de betalingsbalans, dus een verandering in het Japanse

Voor Tokio kw~m dit allemaal als een geschenk uit de hemel. Er drei de

ontplooien op den duur beperkt.
Het sleutelargument in zijn redenering is dat een vergrijzende bevolking
minder spaart, waardoor een belangrijk concurrentie voordeel van de Japanse
economie (lage kapitaal kosten) zou wegvallen. Het verschil in spaar- en

spaargedrag zou een geweldige uitwerking hebben.
In werkelijkheid is daarvan (nog) niets te merken. Integendeel, de

o~ ~at ~oment ~en gigantisch kapitaaloverschot in Japan te ontstaan en !et
mm1stene van Fmanciën vreesde voor voor de inflatoire gevolgen daarvan E

i:

particuliere spaar te goeden zijn in Japan in 1989 met liefst 11,2 procent

::sbg~:n ~t:re oplossing denkbaar dan het exporteren van kapitaal, zeker al~

gestegen, naar een totaal van rond de tien miljard gulden. Misschien blijkt over

J
UI en an ook _nog ~ens een hoger rendement geraliseerd kan worden, zodat
apan een stuk of vier vhegen in één klap kon siaan.

tien jaar dat Emmott gelijk heeft gehad, maar daar hebben handelspartners die
tegen aanhoudende Japanse overschotten aankijken, voorlopig niet veel aan.
Terwijl Emmot de boodschap verkondigt dat het te zijner tijd allemaal
wel goed zal komen, is Daniel Burnstein, de auteur van Yen - Het nieuwe Japanse
imperium, eerder een doemdenker. Hij wil de (Amerikaanse) lezer ervan

doordringen dat Amerika financieel dringend orde op zaken moet stellen, want

Het is opmerkelijk ho
Id
.
.
e sne e Japanse overheid ineens de finaciële
k
mar ten hberahseerde Dat
b d
.
.
ge eur e voor de buitenwacht "ond
buitenlandse druk"
er zware
.
.
, maar zowel Burnstein als Emott betoogt dat feitelijk het
~:r:::de kapitaaloverschot daarvoor zorgde. Gaiatsu (buitenlandse druk)
oogstens als een katalysator soms als
.
tegenstribbelende bel
,
een handig excuus voor
angengroepen.

38
39

Voor vele Japanners komt gaiatsu dan ook helemaal niet ongelegen. De
journalist Ken Otani betoogde in het populaire weekblad Aera onlangs dat
buitenlandse druk Japan alleen maar sterker heeft gemaakt. Otani noemt een
aantal voorbeelden, van de zwarte schepen van admiraal Perry in de vorige
eeuw tot de broodnodige liberalisering van de inefficiënte landbouwsector.

"Gaiatsu is het antwoord. De enige manier om Japanse boeren Amerikaanse
voedselimport te laten accepteren, is te zeggen dat we niet op kunnen tegen de

hebt Mutua/ Assured Destruction nodig om stabi·1· 1 ·1 be •
1 e1 te reiken."
Ook al kan gevoegelijk worden aangenomen dat A
.k .
.
men a - m weerwJ] van
de noodkreet van Bumstein - niet door Jap
d
.
an van e eerste plaats wordt
verdreven als economische macht, de tijd d t A
·k
. ..
a
men a Tokio z13n wil kon
opleggen behoort eveneens tot het verleden Dat h" ·
.
.
.
.
se IJnen ze m Japan beter door
te hebben dan m Washmgton.

Amerikaanse onbuigzaamheid. Dat maakt Uncle Sam tot de kwade genius, maar
het werkt."

Uit: Volkskrant van 21-4-'90

De druk van buiten (lees: Amerika) heeft nog een andere beperking: de

Door: Ruud Kreutzer

Amerikaanse en Japanse economie zijn intussen zo met elkaar verstrengeld dat
geen van beiden zich een breuk kan veroorloven: Amerika kan niet zonder
Japanse kapitaalinjecties om het tekort aan besparingen aan te vullen en de
rentestand laag te houden, en de Japanse industrie heeft Amerika als afzetmarkt
nodig.
Bumstein benadrukt de Amerikaanse afhankelijkheid van Japan. Hij
beschrijft de paniek die in New York on stond door de geruchten ( later bleek dat
een belangrijke groep Japanse politici inderdaad een dergelijk plan hadden) dat
Japanse beleggers begin 1987 de uitgifte van de Amerikaanse staatsobligaties
zouden boycotten. Begin dit jaar diende zich een soortgelijke situatie aan. Het
liep in beide gevallen met een sisser af, maar het drukte Washington wel met de
neus op de feiten op het pijnlijke feit Tokio de geldstroom beheerst. Overigens is
Japan even afbankelijk van Amerika, omdat het zijn surplus-kapitaal nergens
anders zo lucratief kan uitzetten.
Amerika en Japan zijn aan elkaar overgeleverd. Volgens de hoogleraar
economie Takatoshi lto, verbonden aan Hitotsubashi-universiteit, heeft dat ook
zijn voordelen. Hij vergelijkt de Japans-Amerikaanse betrekkingen met die

-

tussen Washington en Moskou in het tijdperk van de nucleaire afschrikking: "Je
~

40
41

---------------------------- l

Yakitori Kushizashi
Rooster de saté's boven houtskool op een barbecue (hibachi), waarvan

Kippesaté

het rooster een weinig met slaolie ingevet is; zodra de kipstukjes gaar zijn, legt U
ze op een schaal. Laat de kippelevertjes op dezelfde manier gaar worden.
Serveer de pennen met levertjes en stukjes kip om en om op een schaaltje

In~rediënten:

met in het midden de geroosterde stukjes paprika als garnering.
4 kippepoten

wat peper of Japanse sansho

6 eetl. mirin

2 rode en 2 groene paprika's

6 eetl. sojasaus

zout

satestokjes

paprikapoeder

4 kippelevers

(edelsüsz)

1/2 thee!. geraspte, verse gember

slaolie

Uit: Recepten uit Japan
Door: Netty Jonker

Bereidin~:
Was en droog de kippepoten en snijd het vlees in s~es van± 2 centimeter.
Vermeng 4 eetlepels mirin met eenzelfde hoeveelheid sojasaus en marineer de
stukjes kip hier 1/2 uur in. Laat de kip hierna uitlekken en rijg de stukjes aan
satestokjes. Bewaar de saus.
Snijd de levertjes in tweeën, laat ze 5 minuten in water weken; daarna

KENDO

Al DEN
HAAG
Japanse Budo Sporten
Kendo
Zwaardschermen

uitlekken en afdrogen. Meng de resterende 2 eetlepels sojasaus, de geraspte
gember en de peper of sansho en laat hierin de levers een kwartiertje weken.

1ai do

Laat ook dit weer uitlekken en rijg de levers aan satépennen. De saus bewaart u

Levende zwaardtechnieken

eveneens.
Ontdoe de rode en groene paprika's van zaad en zaadlijsten en snijd ze
overlangs in smalle reepjes. Rooster ze even boven een gasvlam en besprenkel ze

Jodo
Stoktechnieken

met war zout en paprikapoeder.

42

Inlichtingen:
Bram Swaneveld
Paulus Buysstraat 66
2582 CK 's·Gravenhage
Telefoon (070) - (3) 54 28 98

Geef niet op en geef niet toe!

Ik was namelijk niet slechts benaderd om te schrijven waarom ik Japans
ben gaan studeren, maar ook vanwege het feit dat ik onlangs heb deelgenomen
aan een essay contest die was uitgeschreven door de Japanse Ambassade te 's

Toen ik in de tweede klas van het VWO zat, bleek al snel dat mijn gave

Gravenhage. het onderwerp luidde : Japan-European relations in 21st century.

voor de exacte vakken ver te zoeken was. Ook in het jaar daarop was de chemie

Als rechtgeaarde JFE-er schreef ik daarover een economisch getint verhaal.

niet een vak waarin ik excelleerde. Een grote interesse toonde ik echter voor

Aangezien Europa op 31 december 1992 een geunificeerde markt zal worden,

talen en het was al snel duidelijk dat een eventuele vervolgopleiding een studie

heeft Japan zowel angst als interesse voor deze vrijwel onbekende grote markt.

aan een leterenfaculteit zou gaan omvatten. Maar na zes jaren onderwijs in de

Tussen de V.S. en Japan gaat het een en ander verkeerd. Handelsconflicten

Franse en Engelse taal en vijf jaar de spraak van onze oosterburen te hebben

stapelen zich op, hetgeen geleid heeft tot soms angstaanjagende uitingen van anti

bestudeerd, wil een mens wel eens iets anders. Gelukkig blijven er in Nederland

Japanse gevoelens. Het grootste gedeelte van de Amerikaanse bevolking

genoeg keuzemogelijkheden over, de goede keus maken is een ander verhaal. Ik

beschouwt Japan als volksvijand nummer 1! Europa zij gewaarschuwd. Vele van

maakte de goede keus ...... .

deze conflicten hebben geen economische grondslag, maar zijn het gevolg van

Goed, dat was dat. Ik had voldaan aan het verzoek van de decaan om toch

wederzijds onbegrip. Culturele, sociale en historische verschillen zijn talrijk,

alsjeblieft iets te gaan studeren wat mij leuk scheen. Maar hoe frequent werd U

ook met Europa. Daarom heb ik in mijn essay aangedrongen op nauwe

en mij de vraag gesteld: "Wat kun je er nu eigenlijk mee doen?" Wel, ik moet

onderlinge samenwerking tussen Japan en Europa in bovengenoemde gebieden.

eerlijk bekennen dat ik op zulke ogenblikken niet altijd een antwoord paraat had.

Wanneer we vertrouwd zijn met elkaars cultuur kunrien we op lange termijn in

Ook nu kunnen we niet zeggen waarnaar wij gaan na de studietijd. Verheugd was

vertrouwen met elkander onderhandelen. Hoewel het tijd zal kosten eer het

ik, en velen met mij op het moment dat de JFE-variant werd ingevoerd.

bedrijfsleven inziet dat mensen die zich gespecialiseerd hebben sociologie,

Denkende aan het economisch succes van Japan en het belangrijker worden van

geschiedenis en taal onontbeerlijk zijn, zie ik de toekomst zeker niet somber in

Europa, zag ik in mijn gedachten de beroepsmogelijkheden na het volgen van

voor Jpanologen Taal & Cultuur. Net als bij de JFE-variant geldt echter dat we

deze variant gestaag toenemen. Onze variant biedt echter geen zekerheid voor

er zelf iets van zullen moeten maken. Geef niet op en geef niet toe.

een plaats op de arbeidsmarkt, evenmin als de traditionele studie taal en cultuur
daartoe garantie zou bieden. Om met de woorden van Professor dr. W.J. Boot te

M . Naarding

spreken: ' De JFE-variant is een sausje'. JFE alleen is niet genoeg, het is nodig
om de variant in het derde en vierde jaar met 'echte' juridische en/of 'echte'
economische vakken aan te sterken. Een tamelijk saai verhaal denken de
traditionele studenten Japans wellicht, daarom zal ik U dadelijk bij het verhaal
betrekken.

44
45

bij het koken gebruikt en bij de bereiding van tsukemono.

Sake

Het alcoholpercentage van ongerijpte sake is ongeveer 40% en van sake op
de markt ongeveer 32%. Een goede kwaliteit sake bezit een verfijnde mengeling

De nationale drank van Japan

van de zogenaamde vijf aroma's: hij moet tegelijkertijd zoet, zuur, scherp, bitter
en prikkelend van smaak zijn en bovendien een volle, rijpe geur hebben. Oude
sake bevat een volle en zachte smaak. Oude sake is gering in hoeveelheid, omdat

Sake is een alcoholhoudende gebrouwde drank, die gemaakt is van

sake zelden langer dan een jaar gelagerd wordt. Door een internationaal

gistende rijst. Ook in het Westen is deze drank bekend onder sake. De Japanse

inspectie-bureau wordt de sake geclasificeerd in drie categorieën: de speciale, de

term daarentegen is in het algemeen ook van toepassing op alle alcoholische

eerste en de tweede klasse.

dranken. De formele naam voor de (natuur)zuivere sake, op de fles herkenbaar

Naast de zuivere sake bestaan er ook nog andere soorten zoals zoete,

als 'refined sake', is seishu. Een andere alcoholische drank die traditioneel in

droge, koolzuurhoudende en verouderde sake. Onzuivere sake wordt nigori-

Japan geproduceerd wordt is een gedestileerde sterke drank, de zgn, shöchû.

zake genoemd.

Gemoute rijst, köji, is de gistende 'gangmaker' in zowel de zuivere sake als ook
in de shöchû.

Gewoonlijk wordt sake voor het eten geserveerd, maar ook bij het
bereiden van een maaltijd. Er is zelfs een zoete sake, mirin, die speciaal voor
het koken wordt gebruikt. De traditionele en de meest gewoonlijke manier om

Zuivere sake: sejshu
In Japan zijn ongeveer 3000 brouwerijen die de zuivere sake produceren.

sake te drinken is door hem in een tokkuri (een klein porseleinen flesje) tot

De meeste brouwerijen zijn echter geconcentreerd in de prefecturen van Kyötö

sakazuki. Er zijn echte ook speciale soorten sake die gebrouwen zijn om koud

ongeveer ~o•c te verwarmen en daarna in te schenken in kleine kopjes,

en Hyögö. In mindere mate is er ook een concentratie rond Akita en Hiroshima.

te drinken of zelfs met ijs. Nog steeds is het in Japan een gebruik om, tijdens het

Vergelijkbaar met onze zgn. privé-bierbrouwerijen en trappistenkloosters zijn

bewonderen van het natuurschoon en dan in het bijzonder de maan, bloemen en

er ook in Japan plaatselijke brouwerijen waar sake wordt gebrouwen, jizake

kersebloesems, sake te drinken.

genaamd. Deze zijn talrijk en verspreid over het gehele land. Door de stijgende

De vervaardiging van sake met als voornaamste grondstof rijst, dateert

prijzen van de rijst zijn de winsten voor de sake-brouwers in de afgelopen jaren ·

van ongeveer 300 v.Chr., na de introductie van de natte rijstverbouwing. In de

sterk gedaald. Het brouwproces vindt als volgt plaats: eerst wordt er een

9e eeuw na Chr. werd voor het eerst het brouwproces beschreven. In het oude

zuurdesem gemaakt van rijst, gemoute rijst en water. Dit alles wordt in een vat

Japan werd sake voornamelijk vervaardigd door het keizerlijk hof, door grote

geplaatst. Extra hoevelheden van deze ingrediënten worden aan de zuurdesem

tempels en andere heiligdommen. Toen werd de sake sterk geassocieerd met

toegevoegd. Daarna laat men dit mengsel ongeveer twintig dagen gisten. Na het

religieuze en landbouwceremonies. Vanaf de 12e eeuw begon ook de bevolking

gistingsproces wordt het geheel geperst, gefilterd, gepasteuriseerd, gebotteld en

met het brouwen van sake en in de 14e eeuw kwam er voor het eerst een

gelagerd. Datgene, wat achterblijft na de persing en filtering, sakekasu, wordt

belastingheffing. Hoewel er vaker wetten werden afgekondigd om het gebruik

46

-

47

van sake in te dammen, hadden deze zelden effect.

Shöchû:
Deze wordt onderverdeeld in twee typen: type A, kö en type B, otsu. Het
B-type is de standaard shöchû en wordt over het algemeen vervaardigd uit
graan. De hoofdproductiecentra bevinden zich op Kyûshû. Op Okinawa wordt
een eigen soort shöchû vervaardigd, awamori.
Tot de jaren '60 was de vraag naar shöchû geconcentreerd rond het
gebied van Kyûshû. Maar later verspreidde het gebruik zich over het hele land.
Bij het A-type wordt stroop als hoofdgrondstof gebruikt, terwijl dat bij het Btype rijst, zoete aardappelen, gerst, rogge, boekweit, tarwe of ruwe suiker zijn.
Beiden gebruiken gemoute rijst voor de gisting.
Het alcoholpercentage variëert van 40% tot 80%, afhankelijk van het type
en van de afkomst; de meesten zijn echter tussen 40% en 50%. In het algemeen
wordt shöchû met heet of koud water gedronken, maar het wordt ook wel zelf
warm gemaakt en puur gedronken.
Shöchû is oorspronkelijk niet afkomstig uit Japan, maar men gaat er van
uit dat het geïntroduceerd is vanuit Okinawa (Ryûkyû-eilanden). In de 15e eeuw
verscheen awamori voor het eerst. Tegenwoordig wordt shöchû alleen nog
gebruikt als alcoholische drank, maar tot het einde van de Edo-periode (16001868) diende het ook in de medische sector als desinfectiemiddel.
Huidig drinkgedrag:
Tot ongeveer 1950 was de zuivere sake de voornaamste alcoholische
drank van de Japanners. In de jaren '70 was er ook een populariteitsstijging voor
de westerse wijnen. Veranderde smaken kunnen toegeschreven worden aan een
stijging van het inkomen en een toenemende verwesterlijking.
Bron: Kodansha encyc/opedia ofJapan & Sakuragi, nr 3,juni 1989

48

Renko Tei poort, aan de Dai Doko.
Enerzijds:
Doolhoven van smalle en smallere straten,

Een Nederlandse dichter in Korea

\

Vrouwen wassend in troebel water en kinderen in bruine modder wentlend.
Op een zwoele, duistere tempelzolder dansen meisjes
Op de maat van een eeuwenoude tweetonige muziek,

"Eeen emmer perziken voor 1 yen (zestig cent toen)", dat was voor de Radio-

Generzijds.

officier A. Schuilenburg van de Java-China-Japan-lijn in de jaren '20 een van de
attracties van Chinamp'o, een kleine haven aan de monding van de Taedong-

Van Schuilenburg weten we dat Slauerhoff zich heel wat moeite getroostte om

rivier in Korea. Hij zou deze herinnering aan dit "prachtige oord"

de " sluierdanseressen " te zien te krijgen. Tussen de regels door valt uit zijn

waarschijnlijk nooit vastgelegd hebben als hij er niet samen met Jan Slauerhoff

verslag op te maken dat de tempel waarschijnlijk geen tempel, maar onderdeel

was geweest, die zo over het havenplaatsje schreef:

van een paleiscomplex was en dat de danseressen alleen maar groepen waren om
het de vreemdelingen naar de zin te maken.

SjinNam Po

In andere gedichten geeft Slauerhoff gedetailleerde en opvallend exacte
beschrijvingen van wat hij zag.

Op een landtong staat de witte tank der Standard Oil,
Oude Koreaan

Een dikke zwarte pier draagt haar vuurtoren als een neushoorn,
Daartussen de haven waar jonken meren en sampans kruisen,
De Yaniga Maru van slechts 900 ton lost aan de lege kade,

Hoofddeksel met dubbele bodem:

Vannacht vertrekt zij naar Chefu, een missionaris en zijn zoon als passagier.

Een kalot in een doorzichtige punthoed,
De tussenruimte vormt een kleine vliegenkast.

De in totaal zeven gedichten die Slauerhoff over Korea heeft geschreven geven

Uit het wit gewaad rijst een ingevallen gelaat

bijna allemaal een beeld van stilte, verlatenheid en verval. Hij ziet een heel ander

Waaruit, boven een spichtige baard,

P'yongyang dan het huidige : het smetteloze, autoritair geordende P'yongyang

Een dunne pijp die tabak voor drie trekken bevat

van Kim 11-sung

Op de borst hangt.
De blik is verwonderd en berustend, van een
Pjeng Yang

Waardig onderdrukt ras.

Vezaakte hoofdstad,

De merkwaardige hoed die hij beschrijft is de kat, geweven van heel fijn

Ingestort paleis,

gespleten, zwart bamboe en paardehaar.

.-

Gewezen vesting, aarden wallen, diepgelegen poorten,
Heilige pijnwouden over de grachten,

51

Reizen in Korea is nu even onavontuurlijk en comfortabel als tussen
Apeldoorn en Arnhem. In snelle intercitybussen kijken de passagiers naar de

Schoppen of constructief bezig zijn?

Chinese kung-fu films op de vido. Ik vind het moeilijk niet een beetje jaloers te
zijn wanneer ik lees over de tocht van Slauerhoff en Schuilenburg.

De vraag die steeds vaker wordt gesteld omtrent het
doel van het Open Forum

Dorp in het Achterland
Slapend in het smalle eind van de vallei,

Beste Hakehari,

Ronde lemen hutten onder grof-rieten daken,

Als lid van de redactie is het niet gebruikelijk stukken te schrijven, maar

Op het erf van vastgestampte aarde,

omdat ik hetgeen U tot nu toe geschreven hebt droevig vind en meer van U had

Hoge bruine kruiken het enigst huisraad,

verwacht dan een stukje waarvan Rein Vervoort zich terecht in de vorige

Uit het deurgat rennen naakte kinderen

Tatanukiki afvroeg of het geschreven was met de bedoeling het kwijtraken van

- Twee witte wezens gaan voorbij -

persoonlijke frustraties door als een verwend klein kind in het rond te trappen,

En rennen kreten slakend het erf terug,

voel ik mij geroepen om te reageren op Uw ook al weinig inhoud bevattend

Aangetrokken en afgestoten,

tweede verhaaltje.

Nieuwsgierigheid en schrik.

In de vorige editie van de Tatanukiki stelt U een discussie te hebben

willen statten en de gemoederen te hebben willen verhitten met als hulpmiddel

*

het scheppen van scherpe contrasten en het stellen van scherpe vragen, ware het

Verwijzingen:
J. Slauerhoff, Verzamelde Gedichten, 's Gravenhage 1948 ( 4de dr.), vol. I, pp

niet dat U zich heeft laten meeslepen door Uw emoties en de contrasten wel erg

423 - 430 (in hetzelfde deel staan ook gedichten over Japan); Dirk Kroon (e.d.),

hebben Uw medestudenten niet de moeite genomen om op dit verhaal dat als niet

Ik had het leven me anders voorgesteld, J. Sluerhoff in vraaggesprekken en

meer dan een satire wordt opgevat, in te gaan.

herinneringen, 's Gravenhage 1981, pp. 62-63.

scherp heeft gesteld. Dientengevolge bent U volgens mij niet serieus genomen en

In Tatanukiki nr.3 komt U met een aantal punten aanzetten waarvan men

zich wederom kan afvragen of het interessant genoeg is om daarover te

B.C.A. Walraven.

discussieren. U bent van mening dat de weinig serieuze houding van Uw
medestudenten tegenover de studie een rem is op Uw leerproces en dat van
anderen. Om die houding te kunnen veranderen heeft U een aantal punten
geponeerd.

52

Punt 1, de studenten dan en alleen dan over te laten gaan als van

53

propaedueuse gaat toeleggen op de taalvakken en de andere links te laten liggen.
hen verwacht kan worden dat zij geen onoverkomelijke problemen tegenkomen
in een volgend jaar, is volgens mij al zo oud als de weg naar Rome. Op lagere en
middelbare scholen en volgens mij ook op Universiteiten tracht men reeds om
scholieren/studenten dan en alleen dan over te laten gaan wanneer men er van uit
kan gaan dat hij/zij de stof van het eraan voorafgaande jaar beheerst en niet
zomaar zal stranden in het daarop volgende jaar. Punt 2 is wederom het gevolg
van Uw emoties. Als U vindt dat Uw medestudenten een rem zijn op Uw
leerproces dan moet U privé-les nemen.(Wat zal Hakehari een vreselijke tijd
hebben gehad op de middelbare school waar hij waarschijnlijk ook al één van de
beste leerlingen was en waar hij vaak heeft moeten wachten op zijn klasgenoten
die niet zo snel van begrip waren als hij. Om nog maar niet te spreken wat hem
in de toekomst te wachten staat.) U doet geen uitspraak over de oorzaken van het
trage verloop van de vertaalcolleges waar U volge?s mij op doelt. Ik moet
toegeven dat er een groep bestaat die het telkens weer presteert om helemaal niks
voor te bereiden, maar er is ook nog zoiets als een groep die wel zijn werk
voorbereidt en die er wat langer over doet dan U om alles te begrijpen en die na
urenlang speurwerk in woordenboeken door de bomen het bos niet meer ziet,
maar daar over later meer.
De tentaminering als kwaliteitsbewakingsmechanisme. Punten a en b, de
studenten alleen dan toe te laten tot het tweede jaar wanneer ze alle taalvakken
hebben gehaald en indien de student het niet heeft gehaald de cijfers te laten
vallen en hen opnieuw deel laten nemen aan de colleges, vind ik goed omdat ze
een stevige stok achter de deur zijn en voor een betere basis zorgen alvorens men
de studie voortzet. Punt C, het voorgaande ook te laten gelden voor de overgang
naar het derde jaar, voert volgens mij wat te ver. Het zou dan ook moeten gelden
voor de overgang van het derde naar het vierde jaar, of hebben we geen
taalcolleges meer in het derde jaar, daar is het U uiteindekijk allemaal om te

-~

doen. Volgens mij zou het tot gevolg kunnen hebben dat de student na de
54

U zou dan ook moeten denken aan een studie van acht jaar en aanpassingen in het
studieprogramma daar weinigen in vier jaar afstuderen. Punt d, dat ieder
vertaaltentamen een ongezien stuk zou moeten bevatten, vind ik niet meer dan
logisch omdat die colleges er zijn om de student te leren vertalen en niet om te
reproduceren.
Bovengenoemde punten zijn naar mijn mening niet echt interessant om
een discussie te ontketenen. Wat de lezer werkelijk zou interesseren, is een
discussie over het studieprogramma en de dingen die er aan zouden kunnen
worden verbeterd. Denkt U eens bijvoorbeeld een keer na over de problemen
die zich bij het studeren voordoen en wat de oorzaken van die problemen zijn. Ik
bijvoorbeeld vind dat bij het opzoeken van kanji veel kostbare tijd verloren gaat.
Het is waar als men zegt dat men door het regelmatig opzoeken van de kanji de
verschillende betekenissen en mogelijkheden van zo'n kanji leert kennen maar er
gaat juist te veel tijd verloren aan het uitzoeken van de verschillende
mogelijkheden die men beter zou kunnen besteden aan het filosoferen over een
correcte ~ertaling. Het excuus, dat men dan tenminste gedwongen wordt tot het
leren gebruiken van een woordenboek is gezwets in de ruimte. In het eerste jaar
wordt men tijdens het college Inleiding Schrift wegwijs gemaakt in Nelson 's
'woordenboek', vervolgens gaat men er van uit dat de studenten deze kunnen
gebruiken bij het opzoeken van kanji. Als men bang is dat dat niet zo is dan zou
men het college zodanig kunnen tentamineren (het wordt tot nog toe helemaal
niet getentamineerd) dat de student wel overweg zou moeten kunnen met een
woordenboek voor de rest van zijn leven en kan men voortaan woordenlijsten
bij de teksten voegen om een hoop tijd en ergenis te besparen. Verder moet
binnen de vakgroep ook eens worden nagedacht over de teksten die de studenten
worden voorgeschoteld.Ik zelf ben tweede jaars en constateer dat de abstractheid
en soms lyrische beschrijvingen in een tekst de student die in feite nog maar kort
met de Japanse taal bezig is, opbreken. Er zijn vast wel teksten van meer
55

informatieve aard met dezelfde grammaticale grappen. Volgens mij zijn we te
geforceerd bezig. Ook het college Apparaat zou een betere aanpak kunnen
hebben. Het op colleges vertelde, zou makkelijk in een syllabus kunnen worden
weergegeven. Tenslotte moet grammatica, waarvan men zich zou kunnen
afvragen of het in beginsel niet belangrijker zou zijn om college in te krijgen dan
Apparaat, ook na één semester verder zelf worden bestudeerd. Nog een punt dat
mij verbaast is het ontbreken van een boekje of syllabus met idiomatische
uitdrukkingen. Met behulp van dergelijke werkjes kan men naar mijn mening
veel sneller een taal leren zoals het Japans. Het vermelden van titels van
dergelijke boeken bijvoorbeeld achter in de studiegids bij de aanbevolen boeken
zou niet gek zijn. En zo kan ik nog wel even doorgaan.
U ziet dat er heel wat punten te bedenken zijn waarover men kan
discussieren. Ik zou graag zien dat U zich bezig zou houden met constructieve
zaken zoals het ideeën aandragen voor het verbeteren van de studie en daarover

zijn geglipt, maar ook aan het feit dat de propedeuse zoals hij nu bestaat te
eenvoudig te behalen is, zodat men bij de storm die in het tweede en derde jaar
losbarst, niet buigt, maar eerder tot breken geneigd is. Een verzwaring van de
propedeuse zou ook nog eens leiden tot gemotiveerde studenten in het tweede en
derde jaar. Dit punt is niet echt nieuw te noemen, maar reeds geconcludeerd in
een onderzoeksrapport naar de efficiëntie van de vakgroep.
(2) Volgens jouw plan is het spreiden van vakken in de doctoraalfase niet meer
mogelijk. Eén jaar moet ook in één jaar worden afgemaakt. Stel een student
krijgt de kans om een half jaar naar Japan te gaan, dan moet hij/zij óf 1 jaar in
een half jaar doen (hahaha), óf is de persoon een half jaar kwijt. Nu is het zo dat
deze persoon een half jaar af kan maken, daarna weg te gaan, terug te komen en
het jaar af te maken, en eventueel nog een aantal vakken uit het volgende jaar te
doen.
(3) Je stelt als basispunt dat een student geen rem mag zijn op het leerproces van
medestudenten. "Rem" in deze zin impliceert dat de studenten die werken

te discussieren.

afgeremd worden door mensen die niet werken. Daar ben ik het op zich wel mee
Oscar V eltink.

eens, maar zoals altijd: de keerzijde. Iemand kan in zijn leerproces belemmerd
worden door een groep die te snel is. Dit betekent niet dat deze persoon

*

gebrekkige voorkennis heeft, maar dat hij/zij in vergelijking met de groep,
langzamer is. Voorbeeldje ter illustratie: In het systeem dat jij voorstelt komt
een grotere groep doubleurs in de colleges te zitten dan nu, waardoor het tempo
van een college enigzins verhoogd zal worden. Dit kan dan weer een rem zijn op

Beste Hakehari,

het leerproces van iemand die het college voor de eerste keer volgt.

Een leuk idee, dat kwaliteitsbewakingsmechanisme, en het klinkt zelfs nog
beter. Ik persoonlijk kan nog wel wat bezwaren opnoemen tegen je voorstel, en

Overigens niets dan lof.

wel deze:

Pozor

(1) De gebrekkige basiskennis van sommige tweede en derde jaars studenten ligt

.

ook wel aan het feit dat ze door de mazen van het huidige tentamineringsnet heen

56

*

~

57

Ook onder dit stukje tekst is een pseudoniem te vinden, maar net zoals

gebruiken en verwacht van een student van universitair niveau.

"Hakehari" verwacht ik begrip voor het feit dat ik deze discussie alleen hier wil
Shihaha

voeren en er verder niet te veel tijd aan wil besteden omdat ik die tijd beter kan
gebruiken om o.a. te proberen Japans te leren.
De gespuide ideeën in de vorige Tatanukiki mogen al dan niet na een lange
tijd van nadenken ontstaan zijn ( zij lijken zeer eenvoudig), maar deze zijn beide
in tegenspraak met wat studeren en de mogelijkheden om in Nederland te
kunnen studeren inhouden. Al jaren wordt geprobeerd om iedereen hiervoor de

Gelukkig ontving de redactie voor deze Tatanukiki drie reacties voor het

mogelijkheden te bieden, o.a. d.m.v. de basisbeurs, de vrije toegang tot een

Open Forum. Twee van deze stukjes, te weten die van Shihaha en van Pozor,

Universiteit na het voldoen aan bepaalde minimum eisen etc.

laten niet-relevant gehak volledig achterwege en bieden zo een mooi

Hieruit moet vloeien dat iedereen mag studeren, al zou een persoon de
snelheid waarmee gewerkt moet worden (om in 4 jaar de nodige stof te

aanknopingspunt voor verdere discussie, waarbij ik mij kan beperken tot de
kern van de zaak.

verwerken) verlagen. Wat hier verder buiten beschouwing wordt gelaten is, dat,

Helaas vond Oscar het nodig om, naast een aantal goede, opmerkelijke,

door veranderende persoonlijke omstandigheden de studieresultaten in een van

dan wel goedbedoelde opmerkingen, toch ook nogal wat gebak op te nemen.

de vier jaar jaren dusdanig tegen kunnen vallen dat op grond van de behaalde

Omdat ik in de vorige Tatanukiki al had opgeroepen tot een discussie zonder dit

resultaten in dat jaar verwacht zou mogen worden dat een volgend jaar niet

soort uitwassen (die ik overigens zelf over me afgeroepen heb, dat geef ik grif

gehaald kan worden, maar, naar mijn mening moet (toch op z'n minst) een

toe) zal ik daar nu echter verder geen woorden aan vuil maken.

student zelf in kunnen schatten of het volgen van een volgend jaar nuttig of goed

Ik zal eerst reageren op de opmerkingen van Oscar Veltink. Allereerst,

zal zijn. Verder heb ik mijn twijfels over het opnieuw deelnemen aan al eerder

Oscar, stel je dat het principe achter mijn punt 1 uit de vorige editie blijkbaar

behaalde taalvakken, omdat wij hier niet de toekomstige tolken Japans zijn, maar

heel vanzelfsprekend is en verder meen ik te kunnen zeggen dat aan de hand van

studeren om Japanoloog ( met weliswaar brede basis wat betreft de taal) te

watje schrijft je ook geen bezwaren tegen dit principe hebt. Wel stel je glashard

worden, wiens vak een veel bredere kennis over Japan en nog steeds

dat volgens jou op de universiteiten een op dit principe gebaseerd

veranderende sociaal-economische maatschappij moet bevatten. Wordt de

overgangsbeleid wordt gevoerd. Dat is in het algemeen gesproken niet zo en in

nadruk te veel op de goede beheersing van de taal gelegd, kan men beter Japans
aan een hbo-opleiding tolk/vertaler volgen.

het geval van onze vakgroep zeker niet. Maar los hiervan, wanneer je geen

Ik geef "Hakahari" gelijk wat de kwaliteit en de inhoud van de studie

Aangaande punt 2 schrijf je dat ik andere studenten als een rem zou

betreft, maar zie een groot rendement niet als noodzakelijk, zolang deze studie

ervaren op mijn studievooruitgang. Ik denk dat dat, wanneer ik dat als zodanig

nog niet beter aansluit op het geen het bedrijfsleven in binnen- en buitenland kan

zou ervaren, niet relevant is voor het principe op zich en trouwens, ik heb

58

bezwaar tegen dit principe hebt, waarom val je me er dan op aan?

59

nergens geschreven dat ik dat persoonlijk zo zou voelen. Ik ga er verder van uit

het derde jaar wordt bereikt hoeft er niet moeilijk gedaan te worden over de

dat je met het principe opzich niet oneens bent, in ieder geval hoor ik je nog niet

overgang naar het vierde jaar. Ook stel je dat een student door het in punt c

zeggen dat een student een rem op de studievoortgang van anderen zou moeten
zijn.

voorgestelde niet-taalvakken links zou laten liggen. Ik deel je angst in deze,

Omdat je vraagt hoe het dan moet met sommige hardwerkende studenten,

plaatsvindt, maar ik denk dat dit de verantwoordelijkheid van de student zelve is.

zal ik mijn ideeën nog eens wat duidelijker uiteen proberen te zetten. Oefening

Je laatste opmerking over punt c, dat de studie 8 jaar zou moeten duren, wil ik

baart kunst. Ik geloof dat de groep studenten die hard werkt en dus altijd zijn

graag onderschrijven. Helaas is dit echter niet aan mij zolang ik nog geen

colleges heeft voorbereid en toch niet mee kan komen heel klein is. ( Met "niet

minister van onderwijs ben.

hoewel ik van mening ben dat ook onder het huidige systeem dit al veel

meekomen" bedoel ik dat onvoldoendes worden behaald voor de tentamens.)

Als laatste wil ik nog ingaan op enkele van je andere opmerkingen, voor

Met de groep die systhematisch zijn werk niet voorbereidt hoeft men absoluut

zover deze nog niet aan bod zijn gekomen in het voorgaande.Ten eerste vraag je

geen medelijden te hebben.

Deze studenten hebben hun eigen

om verkorting van de tijd die je besteedt aan het opzoeken van kanji. Met dit

verantwoordelijkheid in deze. Wanneer zij niet voldoen aan de eisen door hun

verzoek geef je een wijdverbreide mening weer. Het lijkt me dan ook goed om

eigen schuld is het volstrekt gerechtvaardigd hen de overgang te weigeren. Wat

hier te melden dat de Studierichtingscommissie dit al onder de aandacht van het

de groep betreft die ondanks hard werken onvoldoendes behaalt, deze zou net als

Vakgroepsbestuur heeft gebracht. Ten tweede noem je iets dat alweer algemeen

in het middelbaar onderwijs de kans moeten worden gegeven om via extra

onder de studenten leeft, namelijk de vraag iets te doen aan het college Apparaat

oefening toch het gewenste niveau te bereiken. De minister van onderwijs geeft

en de vraag om een syllabus in plaats van dit hoorcollege, wat tevens iedereen in

deze groep de mogelijkheid maar liefst twee jaar extra te oefenen! Waarom zou

staat zou stellen zich de stof eigen te maken in een andere periode dan die waarin

je daar dan niet blij mee zijn en, indien nodig, deze doublure-mogelijkheid

het college gegeven wordt. Ik ben het roerend met je eens.

aangrijpen? Een jaar overdoen is geen schande voor hen die deze tijd nodig

Nu wil ik op jouw aantekeningen ingaan, mijn beste Pozor.

hebben om tot inzicht in de teksten te komen. Het lijkt me fout om de teksten

Ik ben het eens met jouw punt 1, namelijk dat de propaedeuse niet voldoet

simpeler te maken omdat sommigen niet mee kunnen komen. Daar staat

als selectiemechanisme. Maar aangezien er niet veel studenten zijn die de

tegenover dat ik je mening deel, wanneer je stelt dat sommige teksten, speciaal in

propaedeuse cum laude behalen, denk ik niet dat deze veel te licht is. Wel denk ik

het tweede jaar, wat ongelukkig gekozen lijken te zijn.

dat hij iets zwaarder zou kunnen worden gemaakt Verder is het belangrijk dat

De uit punt 1 en 2 voortvloeiende punten a, ben d stuiten bij jou niet op

het onmogelijk wordt gemaakt de propaedeuse over twee jaar uit te smeren.

verzet. Alleen punt c wijs je af. Je vraagt je af of er soms geen tekstcolleges in

Wanneer men de propaedeusestof in 1 jaar volledig doorloopt, is men volgens

het derde jaar zijn die een zelfde overgangsregeling voor de overgang van het

mij in ieder geval beter op de post-propaedeutische jaren voorbereid dan

derde naar het vierde jaar noodzakelijk maken. Je moet hier hier echter de

wanneer men de stof over twee jaren heeft uitgesmeerd. Maar ik kan niet echt

redenering niet omdraaien. Omdat er in het vierde jaar geen tekstcolloeges meer

weerleggen wat je schrijft. Aangaande je punt twee wil ik het volgende

worden gegeven die zo'n selectie nodig maken en het hoogste vertaalniveau al in

opmerken. Stel dat iemand in zijn tweede jaar het tweede semester weg is. Nu

60

61

kan die persoon bij zijn terugkomst deelnemen aan de herkansingsronde, maar

maar dan toch strandt in het tweede semester, bijvoorbeeld doordat het te

dat kan hij onder de door mij voorgestelde structuur natuurlijk nog steeds. Komt

moeilijk wordt, zelfs al zit het eerste semester nog vers in het geheugen. Denk je

hij niet ongeschonden door deze tentemenronde heen dan zal hij dus in het

dan dat die persoon daarna, nadat hij ruim een half jaar geen Japans onderwijs

volgende jaar in ieder geval een aantal tweedejaarsvakken moeten herhalen, met

heeft gevolgd, dus zonder iets aan zijn basis te doen, in concreto zonder de al

als gevolg dat hij nog niet alle derdejaars vakken kan doorlopen, al was het maar

behaalde vakken opnieuw te volgen, wel een kans maakt om door het tweede

uit tijdgebrek. Dus loopt hij dan hoe dan ook een studievertraging op. Ook onder

semester te komen? Ik denk het niet, maar zelfs al zou het wel lukken, waarom

de nieuwe structuur echter kan iemand naast de vakken die hij moet herhalen

zou je stil gaan zitten, je wilt toch juist graag studeren? Verder stel ik vast dat je

alvast een aantal niet-taalvakken en bijvakken volgen, waardoor hij niet

je bij een universitaire studie iets voorstelt dat zich primair moet richten op het

gedwongen wordt meer tijd te verliezen dan in het huidige systeem.

bedrijfsleven. Welnu, volgens mij leidt een wetenschappelijke opleiding je op tot

Wat betreft je punt 3 moet ik je gelijk geven, maar ik zou je conclusie

wetenschapper. ( Althans dat zou zo moeten zijn, met de wetenschappelijke

anders willen formuleren. Stel dat een groep een hoger aantal doublanten bevat

vorming van de studenten valt het nogal tegen, misschien zou ook hier een ander

dan nu het geval is en het tempo en het niveau in die groep dan daardoor hoger

beleid op zijn plaats zijn.) Communicatie met Japanners, of het nu mondeling of

ligt. Indien het niveau in die groep hoger ligt zullen er minder fouten worden

schriftelijk plaatsvindt, maakt een basiskennis van het Japans toch echt

gemaakt, waardoor welgemaakte fouten beter behandeld kunnen worden. Ik

noodzakelijk ( en wees maar niet bang dat je onder de huidige structuur verder

denk dat een hoger niveau op de colleges slechts een prae is en bovendien juist
dat wat ik met mijn nieuwe structuur beoog.

komt dan een basiskennis). Als laatste wil ik nog opmerken dat jij een hoger

Dan als laatste een reactie op Shihaha.

rendement niet noodzakelijk acht, maar de minister en het faculteitsbestuur wel.
De ontwjkkeling van mijn ideeën is hierop gebaseerd, naast een gevoel dat

Ik ben blij dat je mijn ideeën als zeer eenvoudig beschouwt. Het lijkt mij dat hoe

iedereen gebaat is bij een rendementsverhoging, daar dit inhoudt dat er een

eenvoudiger het idee, hoe makkelijker het uitvoerbaar is. Maar zijn mijn ideeën

stijging plaatsvindt in het aantal afgestudeerden. Mijn opzet is dan ook niet

echt in tegenspraak met wat studeren inhoudt? Je zegt dat uit een soort van

zoveel mogelijk studenten achter mij te laten, maar juist zoveel mogelijk

traditie ( althans zo interpreteer ik dat wat je schrijft) voort moet vloeien dat

studenten de eindstreep te laten halen.

iedereen mag studeren. Ik ben het met je eens, alleen verwacht ik een zekere
inzet van hen die de keuze te gaan studeren hebben gemaakt. Ook mag een ieder
in de door mij voorgestelde structuur 6 jaren gebruiken om te studeren.nergens

Naschrift Open Forum

heb ik geschreven dat je in 4 jaar af zou moeten studeren. Dat je twijfels hebt
over het nut van het opnieuw deelnemen aan al eerder behaalde vakken komt

Daar ik na de zomervakantie naar het buitenland ga, moet wel haast een

volgens mij voort uit een gebrekkig inzicht in hoe een talenstudie werkt. Het

einde komen aan mijn subversieve activiteiten binnen onze vakgroep en hier in

probleem is namelijk dat alle vakken voortbouwen op de eerder verworven

de Tatanukiki. Misschien is het daarom beter mijn masker af te leggen, ook al

basis. Stel dat iemand het eerste semester van zijn eerste jaar goed doorloopt,

62

63

omdat velen onder jullie al weten wie ik ben. Hakehari is natuurlijk die
vervelende Tom Kompier.
Graag wil ik nog even toelichten waarom ik de rol van Hakehari op me
genomen heb. Al sinds ik hier bijna drie jaar geleden begon te studeren heeft het
grote verloop en het verdwijnen van motivatie bij mijn medestudenten mij
zorgen gebaard. Ook viel het mij op dat ik niet de enige was die nadacht over een
verandering van de studiestructuur en het onderwijsprogramma en vele
discussies gingen vooraf aan de uiteindelijke beslissing de pen ter hand te nemen.
Het bleek mij steeds meer dat hoewel zowel onder de stafleden als onder
de studenten veel met deze problematiek verbonden sentimenten leven, helaas
het lef, danwel de inzet om een openbare discussie aan te gaan en "de bek" eens
open te doen vrijwel ontbreekt. Ter illustratie wil ik de Studierichtingscommissie noemen. Er lopen zoveel studenten rond die roepen dat het allemaal
anders moet, maar meer dan een handje vol kandidaatstellingen krijg je niet

Met het doel het lot te verlichten van die studenten die het niet eenvoudig
hebben met het doorlopen van de studie ( hoewel dit een van mijn
hoofddoelstellingen is, is het iets dat door velen over het hoofd wordt gezien) en
tevens de kwaliteit van de studie op een hoger plan te brengen, ben ik begonnen
met schrijven. Ik hoopte door mijn methode de aandacht te trekken en studenten
zowel als stafleden aan het denken te zetten. Hoewel ik hierbij op veel onbegrip
stuitte, hoop ik toch dat uiteindelijk een situatie is ontstaan waarin intensief en
constructief overleg kan worden gestart. Misschien heb ik met mijn agressieve
opening veel mensen geschokt, maar ik denk dat het toch wel zijn doel heeft
gedient.
Het vervolg is mij enigzins onduidelijk, maar ik hoop toch dat ik anderen,
zowel binnen de staf als onder de studenten, uiteindelijk een idee heb kunnen
geven van mijn gedachtenwereld en dat wanneer mijn ideeën geen weerklank
vinden ik hen in ieder geval heb geïnspireerd samen te zoeken naar een nieuw
equilibrium.

binnen.
Het is natuurlijk waar dat ik gefrustreerd ben. Dat komt bijvoorbeeld

Tom Kompier

doordat mijn ideeën stuiten op onbegrip en vooroordelen. De kern van mijn
gedachtenspinsels

is dat verandering van het studieprogramma en

rendementsverhoging niet mag geschieden door het inleveren van kwaliteit en
kwantiteit. Mijn frustratie komt onder andere voort uit de discussies met
studenten die niet inzien dat zij enkel zichzelf voor de gek houden, wanneer zij
ageren tegen het opnemen van een ongeziene tekst in een teksttentamen op grond
van het argument dat zij dan het tentamen niet meer zouden kunnen halen. Zien
zij dan niet in dat juist het leren vertalen de kern van de tekstcolleges is, en niet
de kunst andermans vertalingen te reproduceren, zoals Oscar terecht opmerkt?
Ook komt mijn frustratie voort uit het bij mij levende gevoel dat slechts
weinig stafleden openstaan voor nieuwe ideeën van de kant van de studenten en
dat de boot zoveel mogelijk wordt afgehouden, wanneer het gaat om

--

veranderingen in het onderwijssysteem.

64

65

gemaakt in een humoristische, karikaturale stijl en de onderwerpen waren de
volkskultuur, erotiek en gruwel. De Ukiyo-e artiest Hokusai Katsushika

Strips in Japan
Een vrijwel onbekend maar eindeloos terrein

gebruikte voor zijn prenten de term Manga; nog altijd wordt die gebruikt als de
Japanse benaming voor strips.
Westerse invloeden
In het midden van de 19e eeuw vielen de Amerikanen (handelaren) Japan

Een korte geschiedenis van het Japanse beeldverhaal

binnen. Zij brachten uiteraard hun eigen culuur mee die vrij gemakkelijk door

Wat onmiddelijk opvalt bij de bestudering van het Japanse beeldverhaal is

de Japanners werd geadopteerd. Van belang zijn twee Europese tekenaars:

dat er veel moet worden toegevoeg aan een, vooral in Europa geschreven,

Charles Wigman en George Bigot. Wigman gaf in 1862 het blad The Japan

geschiedenis van de strip. De strip is geen typisch wetsters fenomeen en hoewel

Punch uit naar het Britse voorbeeld. Behalve veel tekst bevatte dit blad ook

er vanaf 1850 wel sprake is van westerse invloed heeft het Japanse stripverhaal
dan al een behoorlijke geschiedenis achter de rug.

Wigmans politieke en sociale cartoons. George Bigot richtte in 1877 Tobae op,
een blad dat hij vulde met cartoons die een satire zij op de Japanse samenleving.

In de Horyuji-tempel werden in 1935 bij herstelwekzaamheden een aantal

In de stijl van deze Europeanen gingen de Japanners zelf tijdschriften uitgeven

tekeningen aangetroffen die gezichten weergaven. Het bijzondere aan deze

waar van de bekendste was Marumaru chimbun. Eind vorige, begin deze eeuw

gezichten is de karikaturale manier waarop ze zijn getekend (lange neuzen e.d.).

hebben twee tekenaars, Rikuten Katozawa en lppe Okamoto in belangrijke mate

Het werk wordt dan ook gezien als een vroege voorloper van de 'cartoon'. (De

bijgedragen tot de introductie van de Amerikaanse krantenstrips in Japan.

Amerikanen maken nauwelijks onderscheid tussen cartoons en strips, beiden
worden cartoon genoemd.)

Kitoza wa gebruikte in 1902 als eerste tekstbalonnen naar Amerikaans
voorbeeld. De beeldverhalen werden gepubliceerd in kleurbijlagen van Japanse

Iets jonger zijn de Chojugiga (dieren-rollen), lange rollen papier

kranten naar Amerikaans model. Ook strips uit Amerika werden vertaald.

waarop tekeningen van dieren, elkaar opvolgend, zijn afgebeeld. Auteur van

Populair was mcManus' Bringing up Father. Veel voet kregen de Amerikanen

zo'n een rol was de monik Toba. In de lle en 12e eeuw werden meer van deze
beeldrollen geproduceerd, voor het merendeel zonder teksten. De thema's
waren vaak religieus, bv. Jigoki shoshi (hel-rollen) of Gaki Zoshi

niet aan de grond, want Japanse kranten begonnen al snel te zoeken naar Japanse
tekenaars.
De eerste tekenaar die voor kinderen werkte was Shigeo Miyao. Hij

(hongerige-geest-rollen), maar blijken ook verbazend luchtig en lichtvoetig,

werkte echter niet met tekstbalonnen. In de jaren twintig ontstonden ook de

zowel in tekenstijl als thematiek. In de 17 e eeuw werden prenten op vrij grote

eerste kinderbladen waarin strips werden gepubliceerd. Stripboeken verschenen

schaal gedrukt en vormden een belangrijk onderdeel van de populaire kultuur

omstreeks dezelfde tijd, 10 jaar voordat in Amerika de eerste comic-hooks

evenals strips nu. Deze populaire drukwerkjes werden Ukiyo-e genoemd(
letterlijk vertaald: beelden van het vlietende leven). De tekeningen werden
66

verschenen.
Ook in de twintiger jaren gingen de striptekenaars door het medium
67

gebruiken als een manier om hun kommunistische ideeën uit te dragen. Met
gevaar voor eigen leven. De hele ontwikkeling werd tot staan gebracht in 1937,

De stand van zaken
Strips zijn niet meer weg te denken binnen de Japanse kultuur. Het aantal

het jaar waarin Japan betrokken werd

bij de tweede Wereldoorlog.

uitgaven is overweldigend en de oplagen lopen in de miljoenen. In 1980

Amerikaanse strips mochten niet meer en Japanse tekenaars werden ingezet op

bijvoorveeld had het populairste weekblad voor jongens, Shönen Jump, een

andere terreinen. Er bleef slechts 1 blad voor jongens bestaan: Manga

oplage van 2.600.000 gevolgd door 4 andere bladen die elk goed zijn voor

Vrij snel na de oorlog konden er wëer talloze strips worden uitgegeven.

1.800.000 exemplaren. Het populairste meisjestijdschrift Ribbon verkocht toen

Er onstonden opnieuw bladen voor volwassenen (Van, Manga, Kumanbachi) en

per maand 1.700.000 exemplaren. Ter vergelijking: de oplage van Shonen Jump

voor kinderen (Shonen club) Het is vooral aan één man te danken dat de strips in

is ongeveer gelijk aan die van Newsweek, terwijl Japan ongeveer half zoveel

korte tijd enorm populair werden: Osamu Tezuka.

inwoners heeft als de V.S.

Zijn eerste strip verscheen in 1947, hij was toen 20 en sindsdien lijkt er

De Japanse stripbladen zijn nauwelijks te vergelijken met de Europese.

geen einde te komen aan de stroom verhalen die voor een groot deel werden

Ieder tijdschrift telt tussen de 350 en 600 pagina's en bevat 7-10 verhalen, die in

bewerkt voor film, tekenfilm, theater. Zijn eerste strip Shinta-arajima (het

vervolgen van minimaal 20 pagina's worden gepubliceerd. De verhalen tellen

nieuwe Schateiland) werd gevolg door

honderden, vaak duizenden pagina's en kunnen jaren achtereen lopen. Korte

Jungle Tattei Uungle heerser), Atomu Taishi (atoomheerser), Phoenix en zijn

verhalen zijn zeldzaam. Met uitzondering van de omslag zijn alle pagin's

versie van het leven van Boeddha.

zwart/wit. De meeste tijdschriften voor jongens verschijnen wekelijks en de

Bovendien was Tezuka de eerste ter

meisjesbladen (op twee na) maandelijks. Verder kun je nog verschillende

wereld die een tekenfilm voor

taalgrapjes ontdekken vergelijkbaarmet wat Goscinny en Uderzo doen in Astrix.

volwassenen maakte. Dat was een

Tenslotte brengen de Japanse tekenaars vrijwel ieder geluid met lettertekens in

bewerking van 1001 navht in 1969.

beeld: stilte, het gieten van melk in een kopje, regen en het afhakken van een

Zijn stijl doet nog het meest denken

hoofd ( afbeelding 2) enzovoort. Hierin gaan zij nog verder dan de Amerikanen

aan Walt Disney. In soepele ronde

met hun bekende comics-kreten als Zip, Pow e.d.

lijnen zet hij de personages neer. Het is
vermoedelijk aan het succes van zijn

Thema's in Japanse strips

strips te danken dat pas in de jaren

Net als in Europa zijn in de Japanse strips alle mogelijke thema's te

zeventig Japanners gingen tekenen in

ontdekken. Aan de hand van viet thema's zal ik iets meer vertellen over de

een meer realistische stijl. Een

inhoud van Japanse stripbladen.

voorbeeld van Tezukas tekenstijl is te
zien op afbeelding 1.

Het verleden
De helden van het Japanse verleden zijn de Samoerai zoals hier de ridders

68

69

en in Amerika de cowboys dat zijn. Al zolang er sprake is van een stripaanbod
gericht op kinderen ( zo vanaf 1920) worden er strips gemaakt over deze
samoerai. De eerste die dit thema koos voor een kinderstrip was Shigeo Miyao.
Hij tekende de avonturen van een klein zwaardvechtertje. Tot in de zestiger
jaren was de samoerai populair als held in kinderstrips, maar daarna veranderde
de stijl. Duidelijk meer moeite hebben de Japanners met het recente verleden. Na

--·· ------

de tweede Wereldoorlog en de ramp van Hroshima heeft het pacifisme veel aan
terrein gewonnen in Japan. Dit blijkt ook uit de zeldzame oorlogstrips die er in
Japan gemaakt worden. In tegenstelling tot m.n. de strips in V.S. worden de
oorlog en het geweld niet verheerlijkt door Japanse tekenaars. Voor het gevoel
van de Japanner staan de wereld waarin hij leeft en het geweld in strips
hemelsbreed van elkaar af. Aangetoond is dan ook dat ondanks het vele geweld
waarstrips bol van staan, dit geen invloed heeft op het gedrag van de lezer.

Sport

Sport is voor de Japanner meer dan alleen een aangenaam tijdverdrijf. De
traditionele sporten zijn sterk verweven met het Zen-Boeddhisme en ook het
zwaatvechten bv. is een weg tot satori (verlichting, toestand van bewustzijn). De

l!1r

stripmakers hebben dan ook een dankbaar onderwerp aan sport. Een prachtig

~

thema om te verweven met fraaie stukjes grafiek en mystiek. Vrijwel iedere

f.::.

r

sport is onderwerp van een strip (geweest). Heel populair in Japan was Ashita no
Jo van Tessuya Shiba en Asao Takamori. Een strip over boksen die van 1868 tot

1973 werd gepubliceerd in Shonen Magazine (afb. 3. De lezers reageerden
geschokt toen de held Jo Yabuki in 1973 zijn laatste match afmaakte en daarna
dood in een stoel in zijn kleedkamer werd gevonden)
Afbeelding 2.
71

in de jaren zestig. De meisjesstrips van tegenwoordig worden vrijwel uitsluitend
door vrouwen getekend.
Een heel opmerkelijk tijdschrift voor meisjes waar ik apart nog wat
aandacht aan wil besteden is June. Verhalen over liefdesrelaties tussen 'mooie
jongens' zijn vrij populair bij Japanse meisjes.(Het is een heel gewone zaak in
Japan dat voor meisjes getekende strips over jongens gaan, dit in tegenstelling tot
onze Tina en Anita). Het januarinummer van June en de daarop volgende
nummers zijn geheel gewijd aan homosexualiteit. Behalve strips waarin de
liefde tussen twee blanke(!) jongens centraal staan bevatte het eerste nummer
foto's van popsterren, een kort verhaal, bekentenissen van lezers, besprekingen
van amateurstrips over binashi (mooie jongens) en tekeningen.
Ik merkte al op dat geweld iets is dat ver af staat van de dagelijkse
beleving van de Japanner. Eigenlijk kan hetzelfde worden gezegd over
sexualiteit. De groep die de strips als in June leest is vaak jong en nieuwsgierig.
Niet alleen homosexualiteit maar ook andere onderwerpen, die in Europa (zelfs
in strips voor volwassenen) nog taboe zijn, komen in Japan onder ogen van een
jong publ~ek: incest, overspel, vele sexuele afwijkingen en variaties. Dat brengt

Strips voor meisjes
Deze tijdschriften hebben een heel eigen karakter. De tekeningen vloeien
vaak in elkaar over en op de meest onmogelijke plaatsen bevinden zich bloemen.
De meisjes zijn vaak van de ene op de andere pagina anders gekleed. Dit valt des
te meer op omdat de kleding vaak over de lengte van de hele pagina te zien valt.
De mode krijgt veel aandacht. Tenslotte valt op dat de meisjes eigenaardig grote
ogen hebben. Vaak met een sterretje of twee naast de pupil. De invloed van het
westen valt duidelijk op in de meisjesstrips. De meisjes hebben blond haar en een
wit gezicht, de benen zijn naar het Europese schoonheidsideaal lang en mager en
de avonturen spelen zich doorgaans af in Europa en Amerika en meestal in het
verleden.
Strips voor meisjes werden in eerste instantie gemaakt door mannen. Zo
tekende Tezuka bijvoorbeeld Ribon no kushi (Prinses Nacht). Dit zou duren tot

72

me bij het volgende en laatste punt.

Sex
Niet altijd is het zo geweest maar zeker de laatste 15 jaar is sex geen taboe
in Japanse strips meer. En niet alleen in strips van volwassenen maar evengoed
in strips voor kinderen. Het taboe werd langzaam doorbroken door artiesten als
Fulio Akatsuka en Kazuyoshi Torii, In eerste instantie waren dit humorstrips
waarin de billen bloot gingen, mannen in vrouwen kleren rondliepen etcetera. In
Go Nagai's Harenchi Gakuen (schaamteloze school) spelen zich tafarelen af die
doen denken aan Porky's pikante pretpark en dergelijke films. Gaki Deka was
een doodnormale politieman die er op zijn tijd enkel met stropdas en pet gekleed
rondliep en spelletjes deed met zijn testikels.

73

r
!

...
Halverwege de jaren 70 werd de toon van de strip waarin sex voorkwam
serieuzer, terwijl de stijl realistischer werd. Kazuo Kamimura bijvoorbeeld
tekende een strip over de nieuwe vormen van samenleven als samenwonen,
Dosei Jidai. Opmerkelijk is dat zowel in strips voor kinderen als voor
volwassenen nooit geslachtsdelen te zien zijn. Hoewel er veel kan is er ook veel
verzet tegen de vrijheden die striptekenaars zich permiteren. Daarom worden
vaak symbolen gebruikt om sexuele handelingen te suggereren, al laten die aan
duidelijkheid niet veel te raden over. Er zijn dan ook flink wat stripbladen voor
volwassenen. In tegestelling tot de meeste troep die hier voor erotisch door moet
gaan hebben deze bladen soms eenbehoorlijk nivo en stimuleren de beperkingen
tot het maken van fraai werk.

.

Door Hans Pols

.. . .
.,._

Uit: Stripschrift nr.202
Aangedragen door E. Rikkert de Koe

CD-::" .
. ■"
(IL,· .

.,..
.•
,

·~.·'.
~

..· : .. :·.

. . :~•:

•:~•".)'

74

1

~-:;:;>J

~ro-~"1

=---atrt

r

,.

,,

..

·' '

..

.

' ..
,:.

' _.,.,

i

J" r7

... At·

-.1,

'C't' rt At

==--;,,., r-%; i1:
~ 0 ~~ ;,>r,tl:'ll:'

.

.

.

. , ..

~.

. '

·. ·

.

.

~

~-~
1r-t,..

~0'~13".,

-~

r.',) ~.,j~

"'. ""r'T,) ~~·

, it:~~~911-~

~

. .

''·",-

.;. ~ ... -.

=o--

-tt,.:tc

.,.All~

~C--~c!"'~

. atrt!tlf

Ái~

IID!la
3 ~.,~

\J-&trt

=-

""~~

___...Jis
e)ln-ti11
~~~at•-·

,,.,

.
. '1\ :. '.,
'. ~

-

..

" .

;(178) ·

~

:~►:;.

-*:Ë

::;3f'tf48'.><l:,t~rl,rtl ofülr;§ilScn1;tcnTTSu .S.Jil~,;=-LJ.f'r-O~r.lMiillr,1tM,
S~o&
;irt.il!IS"¼~rtr-l!~~iii'ilnÁ
u 1r .~'<'t'-'.\ii~~*m
;~91iJ1a:§1
;,,.,-_
...
)-•
~-">>-;;.1r:
--~·•- ;
~·•·)·••

ri!:::J!IS?-*
ria:
-.l:;11-C:-

"'

9ff.9ff.8ri-l
rl~r.f!ta

=-)~-u,

.

.··. ~•-á"'-,.
·,n~~~:n•

j

J;.~,!"·· ..-..ri
(~
-~~

,,~

7,

Q'.

Ukiyo-e Books
nieuwe en antiquarische boeken
over
Japanse prenten en schilderkunst

ook
woordenboeken
tege~ concurrerende prijzen
moderne Japanse literatuur
wij importeren op verzoek
elk boek uit Japan

Ukiyo-e Books
Langebrug 34
2311 TM Leiden
Holland
Tel. 071-143552
of 071-124459
Fax. 071-141488
Geopend zaterdag
van 11.00-16.00 uur
en na afspraak

1

1

- - - - - - - ~ ~ - - - - -!!



Collecties

TaTanukiKi

Media

TaTanukiKi 1989-1990--4